####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00043
Uniform title: parātriśikātātparyadīpikā and śāktavijñāna
Main title: parātriśikātātparyadīpikā
Secondary title: śāktavijñāna
Author : somānanda II
Editor : Zadoo J D

Description: 
These two texts have been transcribed from vol. 74 of the Kashmir Series of Texts and Studies.


Notes: 
The texts have been transcribed by the staff of Muktabodha under the direction of Mark S. G. Dyczkowski .  

Revision 0 Jan 28, 2007  


Publisher : Research Department Jammu and Kashmir State
Publication year : 1947
Publication city : Srinagar
Publication country : India
####################################################
Kष्ट्ष् वोल्. नो. ७४

कश्मिरसंस्कृतग्रन्थावलि


ग्रन्थाङ्क - ७४ 

परात्रीशिकातात्पर्यदीपिका

सोमानन्दकृतं शाक्तविज्ञानम् च


श्रीराजराजेश्वर-महाराजाधिराज-कश्मीरनरेन्द्र
श्रीहरिसिंहजी-बहादुराज्ञया

रिसर्चकार्यालयाध्यक्ष - 
पण्डित जगद्धर जाडूशास्त्रिणा
कार्यालयस्थेतरसंपादकपण्डितसहायेन
संशोधनादिसंस्करणोत्तरं संपाद्य


श्रीनगरे नार्मलप्रेस मुद्रणालये मुद्रापयित्वा 
प्राकाश्यमुपनीते

कश्मीर-श्रीनगर

संवत् २००४
ईस्वी १९४७





श्रीपरात्रीशिकातात्पर्यदीपिका |


वन्दे कुन्देन्दुनीहारवलक्षं विघ्नहारिणम् |
हरगौरीसमारब्धं हेरम्बं हस्तिपुङ्गवम् || १ ||

अकलङ्कशशाङ्काभा त्र्यक्षा चन्द्रकलावती |
मुद्रापुस्तलसद्वाहा पातु वः परमा कला || २ ||

श्रीमत्कैलासकश्मीरकाशीव्याघ्रपुरीस्थितम् |
त्रिकार्थदर्शिनं वन्दे देवं सोमांशभूषणम् || ३ ||

यैः सर्वशिष्यैराचार्यैः प्रत्यक्षपरमेश्वरैः |
व्याख्यातं त्रिशिकाख्यं यच्छ्रीशासनमनुत्तरम् || ४ ||

तद्दर्शितदिशा तस्य पद्यैर्व्याख्योदयत्यसौ |
तात्पर्यप्रथनार्थत्वात्तेजोरूपाः प्रमाकृतः || ५ ||

तदपेक्षात्मसद्भावाः तमःकल्पाः प्रमाभुवः |
उपक्रान्त्यवलम्बैतदुदयात्मतयोदिताः || ६ ||

तेजस्तमोमयात्मीयसद्भावा मानराशयः |
यत्र सृष्टितया भान्ति लभन्ते तत् तदात्मताम् || ७ ||

हृदयत्वेन भान्त्येते त्यक्ततत्तत्प्रथाविधाः |
तदेकरसतां याताः तदात्मत्वेन भान्त्यलम् || ८ ||

तदेतत्सततं त्यक्तपारोक्ष्यं सन्निधिं श्रयन् |
समन्यूनाधिकत्वेन यस्य कस्याप्यभावतः || ९ ||

अनुत्तरं चिदेकात्मज्योतिर्वन्दनरूपया |
स्तुत्याभिवादरूपात्म तदन्योन्यात्मतात्मना || १० ||

(प्. २) स्फुरामि तन्मयत्वेन शाश्वतेन समाविशन् |
विश्रान्तिः पूर्णरूपेयं निबद्धैवमुपक्रमे || ११ ||

विश्रान्तयोंशगास्त्वन्ते निभेत्स्यन्ते कृताविह |
शासनैर्मालिनीसिद्धाप्रमुखैः शासिता शिवः || १२ ||

मन्दमध्यमरूपाणामौचित्येनाधिकारिणाम् |
अप्रबुद्धमतीनां हि एता बालविभीषिकाः || १३ ||

मातृमोदकवत्सर्वं प्रवृत्त्यर्थमुदाहृतम् |
इति विज्ञानचिन्नाथप्रतिपादितया दिशा || १४ ||

उत्तरोत्तरतत्त्तादृग्भूमिकारोहहेतवे |
अतिविस्तृततत्तादृग्दीक्षाचर्यादिडम्बरैः || १५ ||

त्रिकं प्रकाशयामास नरशक्तिशिवात्मकम् |
अपरादिमयत्वेन प्रस्तुतेनागमेन तु || १६ ||

अनुत्तरेण तन्मातृमानमेयात्मकं त्रिकम् |
अनुत्तरं स्वकीयं तद्धृदयं विश्वतत्परम् || १७ ||

श्रीमदुत्पलदेवीयं शास्त्रं स्तोत्रपदात्मकम् |
प्रत्यभिज्ञानमात्रोद्यद्भैरवीभाववैभवम् || १८ ||

कथयामि न सन्देहः सद्यः कौलिकसिद्धिदम् |
हृदयं देवदेवस्य सद्यो योगविमोक्षदम् || १९ ||

अदृष्टमण्डलोऽप्येवं तिलाज्याहुतिवर्जितम् |
इत्येवमादिरूपेण मुने श्रेष्ठकमात्मनः || २० ||

प्रकाशयति तद्व्याख्या निर्माणाप्येष तस्य ये |
प्रसंहप्राविकान्योक्ततत्तदीक्षाभिविस्तराम् || २१ ||

व्याख्यां वितेनिरे तेषामपहाय दृशिस्थितिम् |
श्रीमदुत्पलदेवीयमतसारतया परम् || २२ ||

(प्. ३)  व्याख्यां करोति विशदामेवं मेयादिकं त्रिकम् |
विमर्शसारमेवेह सिद्ध्युपायतया मतम् || २३ ||

अभिधेयतया तस्य विषयत्वेन दर्शितम् |

शेषद्वयम्,

अनवच्छिन्ननानात्ममाहेश्वरविमर्शताम् || २४ ||

अवाप्तं शासनमिदमनिदं धीपदोदयम् |
तथाविधेन भावेन सदाहन्त्वेन सिद्धिमत् || २५ ||

१प्रकाशामर्शरूपत्वादत एव ह्यनुत्तरम् |
अनुत्तरस्य देवस्य हृदयं स्वोल्लसत्तया || २६ ||

प्रत्नतत्प्रतिबोधैतदुपसंहाररूपया |
स्वातंत्र्यात्स्वत एवैवं स्फूर्जत्यस्यायमाशयः || २७ ||

परापरविभूत्याप्तिरूपो मन्त्रतयोद्यताम् |
विद्यात्मनां विमर्शानामित्यन्तस्यात्महृद्भुवः || २८ ||

प्रसृतस्यागमस्यैव परसंबन्धरूपता |
देवाद्देव्या समायातं तस्यास्तारकवैरिणः || २९ ||

इत्यादिगुरुवर्यात्मक्रमावाप्तिस्वरूपकम् |
संबन्धमनपेक्ष्यैवं स्वतन्त्रा बुध्यतामिति || ३० ||

तृतीयस्य देव्युवाचेत्युपक्रान्तस्य देवताम् |
गतस्य भैरवेत्यादिमध्यस्यैवं फलोदयः || ३१ ||

शेषः |

व्याख्यातृतोऽपि हृदयं व्याख्यैषा तन्मयत्वतः |
तद्वदेव स्वसंवित्तिसमुल्लासतयोक्तया || ३२ ||

स्फूर्जत्यनुत्तरं कृत्वा नतु शिष्याद्यपेक्षया |
एवं प्रवृत्तौ व्याख्यातुर्देवस्येच्छैव चोदिका || ३३ ||

-----------------------------------
१प्रकाशत्वानुरूपत्वात् - इत्यपि पाठः |


(प्. ४) हरिणा यत्र यच्चोक्तं सामानाधिकरण्यता |
देवस्यानुत्तरं हृत्तत् स्फूर्जति स्वयमित्यतः || ३४ ||

अनुत्तरं कथं देव सद्यः कौलिकसिद्धिदम् |
इत्युपक्रमरूपस्य प्रश्नस्यास्य विनिर्णये || ३५ ||

हृदयं देवदेवस्य सद्यो योगविमोक्षदम् |
इत्युपक्रमशास्त्रस्य यावत्पूर्ति यदुच्यते || ३६ ||

विश्वावभासकारित्वं सिद्धिद्वितयदायिका |
हृदयस्य कथं तस्य वचनस्यात्र संगतिः || ३७ ||

भवेदिति निरासाय शंकाया अवधार्यताम् |
संबन्धो मौलिकः सोऽयं दर्शितः फलतस्तु सः || ३८ ||

देवेनागमरूपेण स्वेनाग्रे दर्शयिष्यते |
खेचरीसमतां येन व्रजेदित्यादिना स्फुटम् || ३९ ||

व्याचिख्यासितरूपस्य शासनस्य यदात्मना |
व्याख्यया संविधानस्य सामान्येन कुतो विधिः || ४० ||

कस्य संग्रहतस्तावत् तात्पर्यं प्रतिपाद्यते |
शासनस्यादिमे श्लोके सा शेषेऽनुत्तरेशितुः || ४१ ||

देवस्य ...................... केन स्यात् वेद्यादित्रितयात्मना |
प्रकारेण यतो ज्ञाता संविदः पूर्णशक्तितः || ४२ ||

प्रकारेण च केनास्य सिद्धिद्वितयदायिता |
इति प्रश्ने दर्शयित्वा वस्त्वेतं प्रस्तुतात्मकम् || ४३ ||

बोधयात्मन् प्रभावाख्या प्रबन्धेनेति वृत्तिकृत् |
समस्तमुपचिक्षेप शास्त्रस्यार्थं द्वितीयके || ४४ ||

सेयं स्वातंत्र्यशक्त्यात्मा स्वपरामर्शविग्रहा |
हृदि सर्वस्य भात्येव प्रक्रियेति च तं पुनः || ४५ ||

(प्. ५) प्रश्नं शिथिलयित्वाथ प्रश्नोऽयं सिद्ध्यवाप्तये |
सा तस्याः प्रत्यभिज्ञानलाभेन प्रक्रियात्मनः || ४६ ||

शक्तिं विना न भवतीत्येवं तदुपयोगिता |
प्रश्नस्यास्योपपाद्याथ तृतीये शक्तिमीरिताम् || ४७ ||

प्रस्ताव्य कथनीयेति कौलिकोऽयं विधिर्मम |
हृदये हृदयत्वेन चास्तेऽसौ विदितस्तदा || ४८ ||

इति शेषेण चौचित्यं तस्य वक्तुरदर्शयत् |
कथनं चोत्तरारम्भपूर्वावस्थाप्रदर्शनात् || ४९ ||

प्रवर्तयंश्चतुष्के तु तां परादित्रिकात्मिकाम् |
शक्तिं पञ्चाशता वर्णैः प्रसरन्तीं प्रदर्शयन् || ५० ||

शेषेण चाप्यमूलेति ज्ञेयैषेत्येवमूचिवान् |
अष्टमे तु तथा तस्या अविभागात्मना स्थितिः || ५१ ||

सारं प्रदर्श्य नवमे तदात्मीकारमात्रतः |
सूचितां प्रथमे सूत्रे सिद्धिं प्रादर्शयत् पराम् || ५२ ||

अथाष्टके त्वतीतादिप्रहरोचितया विधिः |
इति शेषत्रयोपेक्षे (ते) शासनान्तरचोदिताम् || ५३ ||

प्राणादिजयकालादि नियमात्मतयोदिताम् |
विद्याव्रतादिरूपाञ्च मन्त्रार्पणविधोचिताम् || ५४ ||

संकुचत्तां विना संवित्परामर्शस्य संपदे |
परा अपि प्रसिद्ध्यन्ति सिद्धयोऽस्याप्तिरेव तु || ५५ ||

एतन्मन्त्रग्रहे साध्येत्येतत्सम्यङ्न्यरूपयत् |
चतुष्केऽथाष्टमश्लोकप्रोक्तस्य हृदयात्मनः || ५६ ||

बीजस्य विश्वाभिन्नायाः शक्तिसंपूर्तिलक्ष्मणः |
परायाः स्वात्मसंवित्तेर्विमर्शत्वं न्यरूपयत् || ५७ ||

(प्. ६) तद्वाच्यवाचकाभेदाभ्यासतत्फललक्षणम् |
उक्त्वा द्वाविंशके सूत्रे नवमश्लोकसूचितम् || ५८ ||

फलं प्राकट्यमनयत् उपसंहारवर्त्मना |
अथ त्रये तदभ्यासे पूर्वभावितयोद्यते || ५९ ||

सपर्याविधये भेदरूपिण्या विघ्नसंहृतेः |
सामान्यतो विशेषाच्च शान्तिं सन्दर्श्य तल्परे || ६० ||

चतुर्दशाभिजप्तेनेत्युपक्रान्त्यंशसंयुते |
........टथा पूज्यरूपनिष्कर्षपूर्वकम् || ६१ ||

यागहोमोभयात्मत्वं पूजायाः पूर्तिलक्षणम् |
उपपाद्य च सर्वेषां अभ्यासानां फलात्मनाम् || ६२ ||

पूजापुरःसरत्वं यत्तत् समर्थितवानथ |
त्रिंशे तु यान्यानित्यंशसहिते प्रोक्तलक्षणः || ६३ ||

तस्याभ्यासचतुष्कस्य संविदामर्शनात्मनः |
सफलस्य स्फुटेनैव स्वरूपेणोपदर्शनम् || ६४ ||

प्रथयित्वा तथांशस्य चतुर्याममयं दिनम् |
यावदभ्यस्य तत्सिद्धिं योगिनः प्रत्यवादयत् || ६५ ||

उपान्त्येत्वस्य शास्त्रस्य समर्थ्यार्थोपसंहृतिम् |
सप्रभावं परामृश्य .................................. || ६६ ||

प्रादर्शयदयं तावत्तत्तात्पर्यस्य संग्रहः |
अथावयवशो व्याख्या तस्येदानीं विलिख्यते || ६७ ||

शेषः |

गुरुशिष्यप्दे स्थित्वा स्वयं देवः सदाशिवः |
पूर्वोत्तरपदैर्वाक्यैस्तन्त्रं समवतारयन् || ६८ ||

इति स्वच्छन्ददेवोक्तस्वसंवित्सिद्धवर्त्मना |
(प्. ७) प्रबुध्यमाना स्वात्मैव देवता प्रत्यगात्मनः || ६९ ||

सती प्रत्यभिजिज्ञासुरात्मनां पृच्छतीश्वरम् |
तत्र श्रीदेव्युवाचेति कृतः श्रीशासनोदयः || ७० ||

समनन्तरसूत्रस्य कथंकारानुरूप्यतः |
अस्य धातोर्वचेरत्र प्रश्नार्थत्वेन योजना || ७१ ||

तद्गताय तु भूतत्वं पारोक्ष्यञ्चास्य निर्वचः |
भविष्यत्युचिते पश्चात् प्रतिपतृनिरूपणे || ७२ ||

किंपृच्छतीत्यपेक्षायां जातायामाह शासनम् |

शेषम् -

अनुत्तरं कथं देव सद्यः कौलिकसिद्धिदम् || ७३ ||

येन विज्ञातमात्रेण खेचरीसमतां व्रजेत् |
एतद्गुह्यं महागुह्यं कथयस्व मम प्रभो || ७४ ||

हे देवेति समस्तार्थजीवतात्मन् महेश्वर |
ज्ञाने क्रियायां सर्वत्र ज्ञातृताकर्तृतात्मना || ७५ ||

आत्मनैवादिसिद्धत्वात्प्राथम्याभिमुखत्वभाक् |
त्वं तवानुत्तरं रूपमुत्तरान् ग्राहकान् मितान् || ७६ ||

ग्राह्यसापेक्षसद्भावाज्जडाद्देहादितर्पितान् |
अन्यदेव स्वयं भानं मादिकालादिकल्पनम् || ७७ ||

अनपह्नवनीयेन जागर्त्यनिशमात्मना |
तत्र वाचोऽवकाशो नो दूरे वाच्यनियोजनाः || ७८ ||

अतस्तत्प्रश्नविषयः कस्य चेतयितुर्भवेत् |

शेषः 

इदं तु पृच्छत्येतस्य तया प्रक्रिययात्मनः || ७९ ||

देहाक्षभुवनाद्यात्मकुलसंपत्तिरूपता |
(प्. ८) भासते स्वाम्यपूर्णत्वस्वतन्त्रत्वानिवारिता || ८० ||

एतया ज्ञातया किं स्यादिति चेदुच्यतेऽनया१ |
ज्ञानगोचरतापन्नमात्रया व्योम्नि चिन्मये || ८१ ||

चरन्ती संविदेषा स्यात्पूर्णशक्तित्वतः स्वतः |
कृतार्थप्रत्यभिज्ञातादन्यथा नैव खेचरी || ८२ ||

वेद्यभूमिषु संचारादत एव न पूर्णता |
वेद्यैर्नियन्त्रितात्मीयचारायाः संविदो महः || ८३ ||

शेषः |

तया वा ज्ञातमात्रेण देवताभिः समत्वदम् |
रूपं संविन्मयं तत्ते कुलसंबन्धिनीं पराम् || ८४ ||

जीवन् भैरवतामर्शसुधास्वादोत्सवात्मिकाम् |
अपरां च तथा सिद्धिं विश्वात्मत्वोदयात्मिकाम् || ८५ ||

स्वसंविद्देवताचक्रचक्रवर्त्तित्वचिन्मयीम् |
ददाति धारणाद्यात्मक्रियायाः सानपेक्षितम् || ८६ ||

यदेतत्प्रस्तुतं वस्तु द्वयमप्रकटं स्वतः |
न मायीयेन केनापि शक्त्यास्य प्रकटा क्रिया || ८७ ||

उपादेयतमत्वेन भाति चोत्कर्षवत्तया |
स्वयमेव यथा भाति तथाकृत्वास्य गोपतेः || ८८ ||

प्रभुः प्रकटने च त्वं मम त्वत् कॢप्तसंस्थितेः |
त्वन्नियुक्ततयैवैवं पृच्छन्त्याः संविदस्तव || ८९ ||

कथनेन विमर्शस्य पश्यन्त्यादिक्रमोदयाम् |
वैखरीवृत्तिपर्यन्तां पदवीमानय प्रभो || ९० ||

न तु च ग्राहकत्वात्मा हृदये सा प्रकाशते |


----------------------------------
१अधुनेत्यपि पाठः |


(प्. ९) सर्वस्य तस्य प्रश्नेन किं स्यात् सत्यं प्रकाशते || ९१ ||

प्रकाशमानाप्येषा तु स्वभावेन यथा तथा |
हृदयङ्गमतां नैति पथि पर्णतृणादिवत् || ९२ ||

नत्वप्रकाशमानत्वं स्वतो नो चेत्तथास्तु सा |
तदानीं को भवद्दोषो नैतत् संसरणं परम् || ९३ ||

तदेतद्राघवायोक्तं वसिष्ठेन महात्मना |

शेषः |

स्वापरामर्शमात्रोऽयमपराधः कियानसौ || ९४ ||

तावन्मात्रेण तज्जातं यद्वक्तुं नैव पार्यते |
प्रत्यभिज्ञा मयापूर्वचमत्काररसात्मनि || ९५ ||

हृदयङ्गमतायां गीः सत्यां पूर्वोक्तलक्षणा |
पुरा तदा तदभ्याससाध्याप्यपररूपिणी || ९६ ||

द्विविधापि भवेत् तृप्तिः सिद्धिरूपा नवान्यथा |
इति प्रथयितव्यांशप्रथनायोपयोगवान् || ९७ ||

प्रश्नस्तदर्थमेतस्मादुत्तरः शासनोदयः |
हृदये या तु सा शक्तिः कौलिकी कुलनायिका || ९८ ||

तां मे कथय देवेश येन तृप्तिं व्रजाम्यहम् |
स्वयं संविन्मये तत्र त्वद्रूपेऽनुत्तरे हृदि || ९९ ||

तदात्मत्वेन विश्रान्ता यासौ स्वातंत्र्यलक्षणा |
शक्तिर्धात्वर्थरूपत्वात्सर्वधात्वर्थधर्मिणी || १०० ||

स्फुरत्ता वाङ्मयी वर्णपञ्चाशक्तिशरीरिणी |
वर्णत्रयाविभागात्मबीजभावव्यवस्थिता || १०१ ||

यस्याः कुलमिदं ग्राह्यग्रहणग्राहकात्मकम् |
चक्रं निर्मेयतां लब्ध्वा सत्तामाप्नोति शाश्वतीम् || १०२ ||

(प्. १०) निर्मितस्य कुलस्यास्य नायिका तस्य वेदनात् |
तद्भातं कुर्वती या च तदधिष्ठातृतापदम् || १०३ ||

तदीयरूप (रे शन्ति) वियोगनयनक्रिया (?) |
नेत्री च ममतामेनां हृदयंगमतां नय || १०४ ||

हृदयंगमतानीत्या यया प्रस्तुतरूपया |
स्वात्मलाभात्मना लब्धतदभ्यासात्मना तथा || १०५ ||

अहं सर्वार्थसंवित्तिमयी पूर्णाशया सती |
तृप्ती द्वे प्रस्तुते प्राप्य त्वयि पेये चिदम्बुधौ || १०६ ||

शेषः |

एवमुद्यन्तृता शक्तिस्वरूपानुप्रवेशनैः |
प्रबुद्धता स्यात् पूर्णत्वात्सैषा भैरवरूपिणी || १०७ ||

स्वात्मैव देवता प्रषॄप्रतिवक्तृत्वमश्नुते |

शेषः |

प्रश्नकृत्प्रतिवक्तृत्वप्रथारूपेऽत्र वस्तुनि || १०८ ||

इदानीमिदमेतादृगिहेति व्यवहारगा |
व्यवहारपदानां या वस्तुनामादितेष्यते || १०९ ||

यैषा न वास्तवी तद्वत्स्वरूपमनिदंप्रथम् |
अनुज्झदेव कालेन स्वक्लप्तकलनात्मना || ११० ||

भिन्नेनावर्तते यस्माद् भूतत्वेनोच्यते ततः |
तथावेद्यतयाप्येतद्भाति कल्पितरूपया || १११ ||

प्रत्यक्षग्राह्यताभावात् परोक्षेणोच्यते ततः |
ततः श्रीभैरवो देव उवाचेतीदमुच्यते || ११२ ||

शेषः |

शृणु देवि महाभागे उत्तरस्याप्यनुत्तरम् |

(प्. ११) कौलिकोऽयं विधिर्देवि मम हृद्व्योम्न्यवस्थितः || ११३ ||

कथयामि न सन्देहः सद्यः कौलिकसिद्धिदम् |
श्रुतिः कथनसापेक्षा कथनं ज्ञानपूर्वकम् || ११४ ||

अतस्तदानुगुण्येन योज्यतेऽर्धत्रयं त्विदम् |
इत्येवमुत्तरत्रापि तत्र तत्र भविष्यति || ११५ ||

शेषः |

प्रबोधोदयपर्याप्तमहाभाग्यशरीरीणि |
श्रुत्वावधार्यतां सैषा यतस्तामुत्तरां तव || ११६ ||

ग्राहकत्वमयीं ग्राह्यग्रहणग्राहकात्मकाम् |
अनुत्तरां परां शक्तिमुक्ततृप्तिप्रयोजनाम् || ११७ ||

हृदयङ्गमतामेनां तथा देवि नयामि ते |
यथावधारणे जातमात्र एवात्र वस्तुनि || ११८ ||

न पुनः संशयानन्तप्रोक्तमालिन्यमज्जनम् |
यतो मम प्रबुद्धस्य हृदये मातृकात्मिका || ११९ ||

शब्दराशिस्तया प्राप्तभैरवीभावसंपदः |
हृदयत्वेन चास्तेऽसौ विदिता बीजरूपिणी || १२० ||

अथाद्यास्तिथयः सर्वे स्वरा बिन्द्ववसानकाः (गाः) |
तदन्तः कालयोगेन सोमसूर्यौ प्रकीर्तितौ || १२१ ||

पृथिव्यादीनि तत्त्वानि पुरुषान्तानि पञ्चसु |
क्रमात्कादिषु वर्गेषु मकारान्तेषु सुव्रते || १२२ ||

वायवग्निसलिलेन्द्राणां धारणानां चतुष्टयम् |
तदूर्ध्वं शादि विख्यातं पुरस्ताद्ब्रह्मपञ्चकम् || १२३ ||

अमूला तत्क्रमाज्ज्ञेया क्षान्ता सृष्टिरुदाहृता |
सर्वेषामेव मन्त्राणां विद्यानां च यशस्विनि || १२४ ||

(प्. १२) इयं योनिः समाख्याता सर्वतन्त्रेषु सर्वदा |
हृद्व्योम्नीत्यत्र सप्तम्या हृदयात्संविदात्मनः || १२५ ||

अनुत्पादतया सिद्धिः प्रसिद्धा केयमिष्यते |
कौलिकस्य विधेरेष इति प्रत्यक्षरूपता || १२६ ||

सर्वस्य कथमित्येषा त्र्यंशिका नात्र युज्यते |
ज्ञेयज्ञानाग्रहे ज्ञातुस्तद्रसे स्वमयत्वतः || १२७ ||

तद्भावेन स्वतैवैका कदाचिद्भात्यसाविति |
जानामि घटमित्यात्मविश्रान्तिर्ज्ञेयरूपिणी || १२८ ||

कदाचित्स्वामिनैवैका कालयोरुभयोरपि |
पदार्थद्वितयं तत्र संविदि प्रथते यतः || १२९ ||

शेषः |

तत्र ज्ञाता च सर्वात्मनिर्विवादा परोक्षभाक् |
ज्ञेयोन्मेषनिमेषात्म-स्वक्रिया-कलनात्मना || १३० ||

तत्संकोचविकासात्मना........................................... |
नित्येन विभुना ज्ञानक्रियानिर्वृतिलक्षणा || १३१ ||

स्वेन भावेन परितः स्वस्याहमिदमात्मता |
स्पन्दनेनैव सारेण प्रसिध्यति न जातुचित् || १३२ ||

परिनिष्ठितरूपत्वं परिच्छिन्नं प्रकाशताम् |
जडानामात्मसाकुर्वन्नेति लोष्ठातितुल्यताम् || १३३ ||

काणादसांख्यबौद्धादिमितदृक्कल्पितामसौ |
संसृतौ गुणिनं तत्र कणभुग्दर्शनाश्रिताः || १३४ ||

अपवर्गे तदुच्छेदे मन्यन्ते तं शिलोपमम् |
अर्थप्रकाशकं ज्ञानं बौद्धमेवेति निश्चिताः || १३५ ||

कापिला अपि तं प्राहुरर्थादेनमसत्समम् |
(प्. १३) धीवृत्तिर्निर्विमर्शात्मा क्षणिकात्मेति सौगताः || १३६ ||

स्वयमेवोपयान्त्येनं शून्यमेव विपश्चितः |
निर्विमर्शक्रियं भानं विश्वात्मत्वेन तं परे || १३७ ||

अभ्युपेत्यास्य सद्भावं मायावेदान्तिशाब्दिकाः |
अविद्यान्धत्वतन्मुक्त्योरविशिष्टं विविञ्चते || १३८ ||

अन्येऽपि चैवमन्योक्तस्वोक्तदूषणभूषणे |
वितन्वानास्त्वयीत्युक्तरूपमेनमुपासते || १३९ ||

ज्ञेयसत्ताप्रथारूपज्ञातृकर्तृत्वलक्षणः |
ज्ञातैष स्वपरिस्पन्दसारत्वेनेह निश्चितः || १४० ||

सा संकोचविकासात्मा तस्य च स्पन्दतिक्रिया |
बाह्यान्तरात्मव्याप्त्यन्यमयद्वैविध्ययोगिनी || १४१ ||

विश्वबीजात्महृदया तदंशेषु यथा यथा |
उच्चारणमुहूर्तादिसमावेशात्मना दिशा || १४२ ||

ज्ञातेषु स्फुटतामेति ज्ञातृतास्य तथा तथा |
उत्कृष्यते परे यावत्तत्त्वे भैरवसंज्ञिनि || १४३ ||

उच्चारणेऽपि प्राणात्मस्पन्दनात्मन्यसन्मुखी |
यथा यथा सा न्यूनत्वमज्ञातेष्वश्नुते तथा || १४४ ||

तथा निकृष्यते यावज्जडे पाषाणपर्वणि |

शेषः |

स चायं मम संकोचविकासवपुरात्मनः || १४५ ||

अनुत्तरस्य शक्तिः सा विसर्गात्मैवमात्मनः |
प्रकाशैकतनुर्यस्मात्सेयं ज्ञानक्रियात्मिका || १४६ ||

अनुत्तरस्य मे शक्तिर्विसर्गात्मात्तरूपिणी |
अः इत्यत्रात एवैष सद्विश्रान्त्युदयात्मनोः || १४७ ||

(प्. १४) शिवो विश्वाद्यनन्तान्तः परं शक्तित्रयं मतम् |
इत्येतद्दर्शितात्मीयलक्ष्मणोः भैरवात्मनोः || १४८ ||

शिवशक्त्योश्चिद्विमर्शपरिपूर्तिस्वरूपयोः |
संघट्ट उच्यते रुद्रयोगिनीयामलात्मना || १४९ ||

सा च स्वान्तरभेदेन भवद्भिः सार्वकालिकैः |
चिदानन्दैषणेशित्वसोन्मेषोनत्वशक्तिभिः || १५० ||

इच्छेशनचिदन्तःस्थचेत्यसत्तास्फुरान्वितैः |
चिदानन्दगुणीभूतवृद्धीच्छोन्मेषमिश्रणैः || १५१ ||

चतुर्भिरेषणाज्ञानक्रियातत्समतात्मभिः |
वेद्यसंस्कारवित्त्यात्मबिन्दुसंवेदनान्वितैः || १५२ ||

विशेषैस्तिथिःसंख्यातैः पूर्यमाणावतिष्ठते |
एवं पूर्णविसर्गात्मा यश्चिदात्मा विसर्गतः || १५३ ||

परभैरवभैरव्योर्यामलं तद्विसर्गता |
तेषु सामान्यरूपत्वान्न पृथक्त्वेन गण्यते || १५४ ||

शेषः |

एवं विसर्गरूपे मे हृदयेऽनुत्तरात्मनः |
वक्तुर्वक्तिक्रियारूपे तादात्म्येन स्थिता सती || १५५ ||

प्रसरत्येवमेषा यदकाराद्या अमन्तिमाः |
एते प्रबोधचन्द्रस्य प्रकाशाह्लादरूपिणः || १५६ ||

स्थितेर्विसर्गरूपायाः पूरणात्तिथिसंज्ञिनः |
स्वराश्च शब्दनात्मानः स्वपरामर्शविग्रहाः || १५७ ||

स्वयञ्च स्वप्रकाशार्थप्रकाशत्वेन राजनम् |
कुर्वते सर्व एवैते यत्तात्पर्यवसानभूः || १५८ ||

सोमसूर्यात्मसंकोचविकासस्पन्दनात्मकः |
(प्. १५) अध ऊर्ध्वविभागोद्यद् बिन्दुद्वितयविग्रहः || १५९ ||

कालेन कलनारूपपरामर्शात्मतात्मना |
अवियुक्ततया भाति तिथीनां कालताजुषाम् || १६० ||

तेषामात्मा विसर्गाच्च भूत्वा प्रसरति स्वयम् |

शेषः |

एषैव बहिरप्यात्तसोमसूर्यात्मतात्मनाम् || १६१ ||

तिथीनां कालताभाजां याति नक्तंदिवात्मताम् |
परेयं सा विसृष्टिः स्यात्तदिच्छेशनवर्तिनः || १६२ ||

वेद्यस्य बहिरुन्मेषे स्थूलसूक्ष्मत्वभेदतः |
पृथ्व्यम्ब्वग्न्यानिलव्योमसंज्ञा यत्तत्त्वपञ्चकम् || १६३ ||

गन्धरूपरसस्पर्शशब्दनात्म च पञ्चकम् |
स एव वेद्यस्योल्लासः स्पृश्यते करणात्मना || १६४ ||

यदा तदेन्द्रियाणां स्यात्कर्म ज्ञानात्मनां प्रथा |
दशधोदेति वागाद्या प्राणाद्या तत्त्वरूपिणी || १६५ ||

ततः क्रमेण वेद्यत्वन्यग्भावे वेदनोद्गमे |
मनोऽहंकरणं बुद्धिः प्रधानं पञ्चमः पुमान् || १६६ ||

इति तत्त्वानि जायन्ते पञ्च वेद्यानि तानि च |
ननु पुंसो वेदकस्य वेद्येषु गणनं कथम् || १६७ ||

उच्यतेऽस्य मितत्वेन पुंसो वेद्येषु कीर्तनम् |
तेनानेन विना कस्य वेद्यं पृथ्व्यादि तद्भवेत् || १६८ ||

उक्तक्रमं शिवो वेत्ति यतः सर्वं तदक्रमम् |
अहमित्यात्मविश्रान्तं ममेति तु न जातुचित् || १६९ ||

यस्मात्तेन विना वेद्यं न स्यात् तत् पृथिवीमुखम् |
तद्वेद्याभासनस्येयद्रूपं यद्वेद्यताजुषः || १७० ||

(प्. १६) देहादेर्वेद्यजातस्य भिन्नं वेद्यं प्रतिस्वतः |
वेदकी भावना तत्र क्रियायां व्यावृता इमाः || १७१ ||

किंचित्कर्तृतया तस्य प्रेरिका वायवी कला |
विद्या किंचिञ्ज्ञतृतास्य वाह्नी तस्य प्रकाशिका || १७२ ||

अभिष्वङ्गनिमग्नत्वस्तम्भनव्यावृतिस्फुरा |
पार्थिवी रागशक्तिस्तच्चतुष्कात्मा नियामिका || १७३ ||

नियतिस्तस्य कार्येषु ताश्चतस्रो हि शक्तयः |
वेद्यवेत्त्रात्मनोर्वित्त्योर्मध्ये विश्रमयन्त्रितम् || १७४ ||

रोदस्योरन्तरे यद्वत् त्रिशङ्कुमुनिशक्तयः |
अन्यथेदंप्रथैकत्वादसौ लोष्ठादितां व्रजेत् || १७५ ||

अहंसंवेदनैकत्वे पूर्णं चित्खं समुत्पतेत् |
प्रकारद्वितयेऽप्यस्य मायामातुरभावतः || १७६ ||

अकिंचनत्वे वेद्यस्य पृथ्व्यादेरपि तत्त्वतः |
संकोचो वा विकासो वा न भवेद्वास्तवस्तदा || १७७ ||

अन्योन्याश्रयभावेन तयोरेकात्मता यतः |
तद्विसर्गस्वरूपेण संकुचद्विकसत्तया || १७८ ||

अशेषमियदाक्षिप्तं यद्ग्राह्यग्राहकात्मकम् |
अन्योन्यौचित्यतः सृष्टिः पदार्थानां प्रतायते || १७९ ||

शेषः |

व्योमशक्तिस्त्वकायात्मा नात्र व्याप्रियते विधौ |
अवेद्यत्वाच्च वेद्यानामवकाशत्वतश्च तत् || १८० ||

प्रमातृता परं सिद्ध्यै तया शुद्धा स्वयंप्रथा |

शेषः |

एवमारभ्य पृथिवीं मायान्ता तत्त्वविस्तृतिः || १८१ ||

(प्. १७) कादिमान्तपरामर्शरूपेयमपरोच्यते |
वेद्यतायाः क्रमेणास्य न्यग्भावे संविदात्मनः || १८२ ||

प्रकाशने च रूपस्य प्रथते तत्त्वपञ्चकम् |
कञ्चुकोन्मोचनारूपविकासब्रह्मनात्मकम् || १८३ ||

तद्धृत्याप्यायनालोकस्पन्दनव्यापनक्रियम् |
सद्विद्येश्वरसादाख्यशक्तिसंवित्स्वरूपकम् || १८४ ||

सद्यादीशानपर्यन्तब्रह्मत्वेनापि विश्रुतम् |
ककारादिक्षकारान्तपरामर्शशरीरकम् || १८५ ||

तदात्मा प्रसृतिस्तस्या वाचः सोक्ता परापरा |
एवं विसर्गरूपत्वं प्राप्तात्तस्मादनुत्तरात् || १८६ ||

प्रसृतं तद्विसर्गस्य रूपं संवित्क्रियात्मकम् |
अनुत्तरा या प्रसृतिर्हान्ता विश्वस्वरूपिणी || १८७ ||

प्रत्याहृताशेषविश्वानुत्तरे सा विलीयते |
तदिदं विश्वमन्तस्थं शक्तौ सानुत्तरे परे || १८८ ||

तत्तस्यामिति यत्सत्यं विभुना संपुटीकृतिः |
विसर्ग एव शाक्तोऽयं शिवबिन्दुतया पुनः || १८९ ||

गर्भीकृतानन्तविश्वः श्रूयतेऽनुत्तरात्मता |
इति निश्चितया नीत्या तस्मिन्नात्मन्यनुत्तरे || १९० ||

प्रत्याहृतैतद्वर्णौघपरामर्शप्रथात्मकम् |
पुनः प्ररोहणौचित्यमयबीजात्मबिन्दुताम् || १९१ ||

प्राप्तं तथाविसर्गत्वनिसर्गं प्रतिपद्य च |
विश्रम्य वपुरप्येवं प्रसृतिं प्रतिपद्यते || १९२ ||

यतो ममैतच्छक्तीनां चक्रमिच्छानुवर्तनम् |
चिदानन्दैषणाज्ञानक्रियाणां भावयात्मनाम् || १९३ ||

(प्. १८) भूतकञ्चुकबीजत्वमौचित्येनाश्रितात्मनाम् |
अनुत्तरेच्छोन्मेषात्मत्र्यश्रविश्रमितात्मकम् || १९४ ||

तथाह्यनुत्तरा तत्र चित्स्यादिच्छा त्रिधोद्यताम् |
इष्यमाणार्थसद्भावा मीलनोन्मीलतत्त्वभाक् || १९५ ||

आनन्दः प्रथमांशेन मध्येनेच्छान्तिमेन सा |
ज्ञानमुन्मेषशक्तिः स्यात् क्रियातस्तत् त्रयात्मकम् || १९६ ||

अविभागपरामर्शरूपं प्रथमतस्ततः |
विभागामर्शवपुषा पञ्च तद्भेदमागतम् || १९७ ||

परामृश्यात्मना बाह्यतत्त्वजालञ्च जायते |
परामर्शात्मता तस्य जीवितं तस्य मातृका || १९८ ||

उत्पत्तिभुमिस्तत्सैव मन्त्राणां गुप्तभाषिणाम् |
चतुष्कलनवात्मादिबीजपिण्डतयोद्यताम् || १९९ ||

पुंरूपवाच्याध्यासेन भातां विद्यात्मनामपि |
नमः शंभव इत्यादिस्फुटवेद्यार्थवाचिनाम् || २०० ||

स्त्रीरूपवाच्याध्यासेन भातां मायात्मनामपि |
सर्वेषां कारणत्वेन चोच्यते .................................... || २०१ ||

तथाहि सर्वतन्त्रेषु यत्किंचित्तत्त्वमिष्यते |
परापरविभूत्याप्तिपरतृप्तिप्रदायकम् || २०२ ||

तत्सर्वं लभते तत्त्वषट्त्रिंशत्यान्तरात्मनि |
विमर्शजीवितत्वेन तस्याः सर्वविमर्शभूः || २०३ ||

सर्वं ददाति सा देवी मातृका तत्तदात्मिका |

शेषः |

एषोक्ता त्रिविधा सृष्टिरादिक्षान्ताक्षरात्मिका || २०४ ||

अनुत्तराच्चिदाकाशादक्षरादस्वरात्मनः |
(प्. १९) प्रसृता कान्त तत्त्वौघा पुनर्विश्रमणोन्मुखी || २०५ ||

प्रत्याहृतसमस्तैतद्वाच्यवाचकचिन्मयी |
तत्रैवानुत्तरे धाम्नि क्रमणं भजते शिवे || २०६ ||

तव ज्ञेयतयेदानीमात्मनोदाहृता मया |
अनया ज्ञातयैवं हि त्वया ज्ञातमनुत्तरम् || २०७ ||

अखण्डपूर्णपरचित्प्रकाशस्पन्दनात्मकम् |
सहजाहंपरामर्शशक्तिसंभाविताखिलम् || २०८ ||

वितत्य व्यक्तमेवैतदहमन्यत्ततोपि यत् |
इति क्षयैव ज्ञातं स्यादत एवं यशस्विनी || २०९ ||

इयद्विश्वशरीरासि त्वमित्युद्धोष्यसे बुधैः |
इयं किलोक्तविभवा तत्तत्त्वमिति निश्चयः || २१० ||

तदेवमविभागात्मा स्थिता पूर्वं हृदम्बरे |
शक्तिर्विमर्शरूपा सा विभागामर्शरूपतः || २११ ||

समस्ततत्त्वसद्भावमयी कौलिकसिद्धिदा |
अनेनैवोक्तरूपेणानुत्तरस्य ममात्मनः || २१२ ||

स्वातंत्र्येण विसर्गोऽसौ स्वीकरोतीति निश्चितम् |
नन्वेते सन्ति भेदात्मपरामर्शमयोदयाः || २१३ ||

क्रमादाद्याः क्षकारान्तास्तदभेदमयोदयाः |
प्रस्तुता वाङ्मयी शक्तिर्येयं भैरवतामयी || २१४ ||

यतो बीजादुदेत्येषा हृदयात्तव शाश्वतात् |
तत्प्राप्तसर्वसंपत्तिसंप्राप्त्यमृतसागरे || २१५ ||

हृदयस्य स्वरूपे ते निश्चयाभावलक्षणः |
संशयोऽद्यापि नोपैति च्यवनं मनसो मम || २१६ ||

तत्कर्तव्यमिदानीमित्येतदाशंक्य शासनम् |
(प्. २०) तं च्यावयति सूत्रेण परेण परमेशितुः || २१७ ||

चतुर्दशयुतं भद्रे तिथीशान्तसमन्वितम् |
तृतीयं ब्रह्म सुश्रोणि हृदयं भैरवात्मनः || २१८ ||

संपूर्णानुत्तरानन्दसंवित्संपत्तिशालिना |
क्रियाद्वारान्तरानीतवाञ्च्छाज्ञानद्वयश्रिया || २१९ ||

अशेषसंवित्संघट्टपरामर्शमयात्मना |
चतुर्दशेन यदिदं स्वरेण सहितं तदा || २२० ||

तृतीयं ब्रह्म सादाख्यतत्त्वात्माघोरभासनम् |
अहन्तान्तःकृतेदन्तारुपग्राह्यार्थलक्षणम् || २२१ ||

तद्विश्वं तत्तिथीशानां स्वराणामुक्तलक्षणम् |
पर्यन्तभित्तिभूतोऽसौ य आत्मत्वेन निश्चितः || २२२ ||

विसर्गस्तत्र विश्राम्यदवियोगेन वर्तते |
तदिदं हृदयं शब्दराशेः चिद्भरितात्मनः || २२३ ||

सर्वतत्त्वमयः कायस्तं चेदानीं शृणु प्रिये |
पृथिवी कठिनत्वेन द्रवत्वेंऽभः प्रकीर्तितम् || २२४ ||

इत्यादि त्रिशिरोदेव(स्थित्या)स्त्रित्यायुपपन्नया (?) |
तत्त्वैस्ततस्य देहस्य तन्त्रितस्य त्वगादिभिः || २२५ ||

साधुभिर्भिन्नसन्धानैस्तदशेषभिदोज्झितम् |
तत्सत्तासंविदात्मत्वं सतत्त्वं सततोदितम् || २२६ ||

हृदयं पद्यतेरर्थतया यद्वदपेक्ष्यते |
एवमेवात्मनः शम्भोः शब्दराशेः शरीरिणः || २२७ ||

विभक्ततत्त्वभूतादिप्रथासंतानतन्त्रितम् |
परामर्शमयत्वेन पञ्चाशद्वर्णतात्मकम् || २२८ ||

विश्वं शरीरं यदिदं तदशेषभिदोज्झितम् |
(प्. २१) तत्सत्ता संविदात्मत्वं सतत्त्वं सततोदितम् || २२९ ||

हृदयं विश्रमस्थानं सच्चिदानन्दलक्षणम् |
हे विश्रान्तिमयाह्लादविमर्शमयविग्रहे ! || २३० ||

सुश्रोणि यदिदं प्रोक्तं शक्तित्रितयसंकुचत् |
विकसत्वमयस्वात्मत्र्यश्रस्पन्दनसुन्दरम् || २३१ ||

तद्विद्धि हृदयं तस्य शब्दराशितनोर्मम |
पराया आत्मभूतायाः परामर्शतनोश्चितेः || २३२ ||

एतदुक्तं भवत्येषा मामसौ संविदद्वया |
एतेन तावत्स्पन्देन प्रोक्तबीजात्मना द्वयोः || २३३ ||

कोट्योरुदयविश्रान्तितत्त्वयोः स्पन्दते तथा |
तत्प्रभावत एवार्थप्रकाशामर्शनात्मनि || २३४ ||

स्वात्मभैरवसंवित्तौ विसर्गात्मनि वक्ष्यते |
तुर्यपर्यन्तरूपायाः क्षेपो विश्वव्यवस्थितेः || २३५ ||

एतन्नायोगिनीजातो नारुद्रो लभते स्फुटम् |
हृदयं देवदेवस्य सद्यो योगविमोक्षदम् || २३६ ||

विश्वस्य बीजमेतद्यो लभते पुण्यकृत्पुमान् |
तदैवं न पशुः सोऽयं लब्धेऽस्मिन्नेतदेव हि || २३७ ||

जायते हृदयं तस्य सैतद्धृदयतैव यत् |
भैरवत्वं ततो रुद्रयोगिनीयामलात्मनोः || २३८ ||

स्वात्मभैरवभैरव्योः स्वतोऽन्योन्यावियुक्तयोः |
स्वरूपोन्मीलनात्मात्मवीर्यपानक्रियोद्यताम् || २३९ ||

दाम्पत्याज्जात एवासौ न लभेतैतदन्यथा |
अस्मिन् ह्युन्मीलितेऽनेन हृदयेन सहैकता || २४० ||

एतद्धृदयलाभश्च स एवोक्तस्वरूपयोः |
(प्. २२) दम्पत्योर्यामलावेशा मिषत्तद्भावलक्षणः || २४१ ||

एवमुन्मीलने जातमात्रे रूपमनुत्तरम् |
यथा ददाति तत्सिद्धिं जीवन्मुक्तिमयीं पराम् || २४२ ||

तथा निर्णीतमधुना यथा तदपरा अपि |
कुलसंबन्धिनी सिद्धिः त्यक्तान्यायासडम्बरम् || २४३ ||

स्वात्मसंवित्परामर्शबलादेव ददात्यमुम् |
प्रकारं प्रकटीकर्तुं शासनोपक्रमः परम् || २४४ ||

अस्योच्चारे कृते सम्यङ्मन्त्रमुद्रागणो महान् |
सद्यस्तन्मुखतामेति स्वदेहावेशलक्षणम् || २४५ ||

एतत्संवित्स्वसत्त्वं चेद्धृदयत्वं प्रपद्यते |
तदा स्याज्जिवतो मुक्तिः परा सिद्धिरितीरितम् || २४६ ||

यथा तदेव प्राणादिभूमिष्वाभाससंपदा |
तद्रूपजाड्यमालिन्यसमुन्मूलनतत्त्वया || २४७ ||

रसधातुवदुक्तैतद्रूपतापादनात्मना |
प्रसरद्रूपतामेति तदास्या देवसंविदः || २४८ ||

नाडीजयादिशास्त्रोक्तयोगसापेक्षतोज्झिताः |
तत्समावेशपर्यायाः प्रसरात्संपदोऽखिलाः || २४९ ||

अपरा अपि जायन्त इति तात्पर्यवर्णना |
अस्येत्यमुत आरभ्य जायते यजनं प्रति || २५० ||

इति पर्यवसानस्य शासनांशस्य विस्तृतेः |
अथास्य बीजस्योच्चारे वक्ष्यमाणेन वर्त्मना || २५१ ||

तदुच्चारयितुस्तस्य तदुद्योगक्रियात्मनि |
प्राणात्मतायां जाते तु समावेशपुरोदिते || २५२ ||

ज्ञानक्रियाशरीराया मन्त्रमुद्रामहौजसः |
(प्. २३) विद्यन्ते गणनातीतविभवा गणशः स्थिताः || २५३ ||

आभिमुख्यं भजन्त्येताः स्वदेहावेशतः कथम् |
संपूर्णे वित्क्रियात्मोक्तहृदयैकात्मताजुषा || २५४ ||

प्राणेनाधिष्ठितेनाहन्ताद्वारेण तदात्मकम् |
अवश्यं कम्पघूर्ण्यादिविधायिन्यो भवन्ति ताः || २५५ ||

मन्त्रमुद्रागणावेशो जातो यः प्राणदेहयोः |
अयं तावद्विभूतीनामुपक्रमतयोच्यते || २५६ ||

तदा यत्नतया तासां ता हि तत्सिद्धिसाधने |
देवतात्वेन तद्वीर्यरूपत्वेन च सन्निधिम् || २५७ ||

कुर्वाणाः साधकस्यास्य साधयन्ति समीहितम् |
मुहूर्तं स्मरते यस्तु चुम्बकेनाभिमुद्रितः || २५८ ||

स बध्नाति तदा देहे मन्त्रमुद्रागणं महत् |
अतीतानागतानर्थान्पृष्टोऽसौ कथयत्यपि || २५९ ||

तथाविधं समावेशं यदि नाडीद्वयावधिम् |
अभ्यस्यति मुखं कुर्वन्काकचञ्चुपुटाकृति || २६० ||

बहिश्चोच्छिष्टभावौघभक्षणोद्योगभावितः |
सद्वृत्तिरूपसोमात्मशीतस्पर्शोदयावधिः || २६१ ||

उच्चरन् हृदयं पीतवियच्चरसमीरणः |
प्राणेन स्पर्शरूपेण प्रोक्तेनैकत्वमानयन् || २६२ ||

नाभिस्थानस्थितस्वात्मवैश्वानरहुताशनिः |
तज्ज्वालात्मक्रियारूपां तत्प्रीतष्टां समाचरन् || २६३ ||

अपारजलधिप्रख्यामाश्रयन् कामपि स्थितिम् |
आस्ते यदा तदा देहे वाग्रूपे कायलक्षणे || २६४ ||

मन्त्रमुद्रागणावेशमवशत्वेन पश्यति |
(प्. २४) प्रष्टश्च प्रतिवक्त्येष वस्तु कालत्रयोदितम् || २६५ ||

तद्ग्रासात्प्राप्ततद्भावधिषणादत्तबिम्बितम् |
प्रहराद्यदभिप्रेतं देवतारूपमुच्चरन् || २६६ ||

साक्षात् पश्यत्यसन्दिग्धमाकृष्टं रुद्रशक्तिभिः |
प्रहरद्वयमात्रेण व्योमस्थो जायते स्मरन् || २६७ ||

अवैतथ्येन जातायां सिद्धौ तत्कथनात्मनि |
अप्यनुज्झितपूर्वोक्ततादृशाभ्यासकौशलः || २६८ ||

कांचिन्मन्त्रमयीं मुद्रामयीं वा देवतां स्मरन् |
आस्ते चेद्यामपर्यन्तकालग्रासात्मचित्क्रियः || २६९ ||

तदानीं तदवष्टम्भसामर्थ्यापादितात्मताम् |
तामेव देवतां तत्तद्वेषभूषादिलक्षिताम् || २७० ||

अध्यक्षयत्यसन्दिग्धं निजाहंसंविदात्मिकाम् |
पुनरप्येवमेवेममभ्यासमपरित्यजन् || २७१ ||

यावद्धृदयमास्तेऽसौ तदेकात्मा यदा तदा |
देहादिकं न किंचित्स्वमावृतित्वेन पश्यति || २७२ ||

अनावरणचिद्व्योमरूपं सर्वमपीक्षते |
त्रयेण मातरः सर्वा योगीश्वर्यो महाबलाः || २७३ ||

वीरा वीरेश्वराः सिद्धाः बलवान् शाकिनीगणः |
आगत्य समयं दत्त्वा भैरवेण प्रचोदिताः || २७४ ||

यच्छन्ति परमां सिद्धिं फलं यद्वा समीहितम् |
स्वेनान्यदेहकं येन देहेनानेन भाविते || २७५ ||

सर्वात्मना क्षयं याते स्वस्यावच्छेदने सति |
पुनरप्यनवच्छिन्नस्वसमावेशपुष्कलः || २७६ ||

यामत्रितयमास्ते च तदेतच्चास्य नोदिताः |
(प्. २५) ब्राह्म्याद्या मातरस्तत्तामाप्ता योगीश्वरीगणाः || २७७ ||

त्रिपूर्वशास्त्रनिर्दिष्टा वीरा वीरेश्वराश्च ये |
अघोरमुख्याः श्रीमन्तो नपेशाद्यास्तदीश्वराः (?) || २७८ ||

तद्रूपावाप्तसिद्ध्या ये सिद्धाः साधकपुङ्गवाः |
खेचर्यादिभिदाभाजां शक्तीनां शक्तताजुषाम् || २७९ ||

मात्रन्तर्बाह्यकरणमेयप्रमितलक्षणम् |
प्रमातुरात्मनः शंभोः स्फूर्तिः स्वातंत्र्यसंपदाम् || २८० ||

या चैषा भाति ते सर्वे स्वात्मनो भैरवात्मनः |
बलेन हि महाविश्वहठात्मीकरणात्मना || २८१ ||

बीजरूपेण वीर्येण हृदयेनैकतां गताः |
स्वरूपाच्छादने कादिधारणान्ताक्षरात्मनि || २८२ ||

भोगेऽवभासने स्वस्य शादिक्षान्तान्तरात्मनि |
तुर्यवृत्तिमयस्वात्मसंविद्ध्याप्तोक्ततत्रये (?) || २८३ ||

भुक्तिमुक्त्युभयास्वादे स्वचिच्चक्रानुजीवने |
कर्त्रेषितृज्ञातृमयस्वप्रथामर्शनात्मनि || २८४ ||

विमर्शनस्वरूपस्य विसर्गात्मन्यनुत्तरे |
आनन्दकेवलात्मीयप्रथास्वादोदयात्मनि || २८५ ||

कैवल्ये चात्मता तेन भैरवेणेयतः फलम् |
अभ्यासिने प्रदातव्यमियदित्येवमात्मना || २८६ ||

व्यवस्थया प्रकर्षेण चोदितास्तदधीशिना |
....................एव तदाविष्टशरीरादेस्तदात्मनः || २८७ ||

स्थिता अनुचरत्वेन पुरतो देवतागणाः |
.............................षमावेशैकलक्षणः || २८८ ||

योगो य एष देहादेर्हृदैक्यापादनात्मना |
(प्. २६) समावेशेन कालस्य ग्रासे संकलनात्मनः || २८९ ||

अभ्यस्यंस्तं विनाप्येष शक्तीनामुक्तलक्षणम् |
सामान्यशक्तिचक्रेशस्वरूपाध्यवसात्मकम् || २९० ||

भवेत्तदीशतासिद्धियोग्यतां लभते च यत् |
तथात्मत्वेन तासां च चक्रेऽनैति समानताम् || २९१ ||

यतश्च यजने येयमितिकर्तव्यतोच्यते |
तत्क्रियापूरकत्वेन तामविद्वानपि त्वयम् || २९२ ||

ज्ञातेन हृदयेनैव पूरणात्सर्ववस्तुनः |
विद्वान्भवति यश्चैष शङ्कासंकोचवर्तिनः || २९३ ||

विधीन् नियामकत्वेन न जानात्यात्मनोऽखिलान् |
अपि तान् ज्ञातवानेव यतो विधिमनुत्तरम् || २९४ ||

चिदात्मस्वविमर्शात्महृदयैक्यस्वलक्षणम् |
जानाति ननु चोक्तैतत्परामर्शात्मसात्कृतौ || २९५ ||

यागेन भाव्यं मैवं यत्तस्मिन्नात्मन्यनुत्तरे |
तद्योजनैव यजनं तत्तामात्रो ह्यनुत्तरः || २९६ ||

अतो नयेऽस्मिन्निखिलं विधानविधिरूपकम् |
बहिरङ्गं भवत्यन्यदिति यागः क्रियामयः || २९७ ||

पूर्वभावितया चास्य ग्रहणे येन चोदिता |
ननु यत्पूर्वमुक्तं मे हृदयं भवतोरिति || २९८ ||

बीजं चतुर्दशेत्यादि तदुद्धारोपदेशने |
तस्यान्तस्तत्त्वषट्त्रिंशद्रूपविश्वात्मताजुषः || २९९ ||

शक्तिसंपूर्तिरूपाया परायाश्चात्मनश्चितेः |
विमर्शयति सद्भावमित्याशंक्य निरूप्यते || ३०० ||

कालाग्निमादितः कृत्वा मायान्तं ब्रह्मदेहगम् |
(प्. २७) शिवो विश्वाद्यनन्तान्तः परं शक्तित्रयं मतम् || ३०१ ||

तदन्तर्वर्ति यत्किंचिच्छुद्धमार्गे व्यवस्थितम् |
अणुर्विशुद्धमचिरादैश्वरं ज्ञानमश्रुते || ३०२ ||

तच्चोदकः शिवो ज्ञेयः सर्वज्ञः परमेश्वरः |
सर्वगो निर्मलः स्वच्छस्तृप्तः स्वायतनः शुचिः || ३०३ ||

यथा न्यग्रोधबीजस्थः शक्तिरूपो महाद्रुमः |
तथा हृदयबीजस्थं सर्वमेतच्चराचरम् || ३०४ ||

यथा घटशरावादिविकारानवलोकने |
गन्धता तदनामर्शे क्रमेणाहंकृतात्मता || ३०५ ||

यथा भूतभिदाभङ्गे सुखादित्रयरूपता |
वेद्यवेदकतामात्रा तस्याः पार्यन्तिकी स्थितिः || ३०६ ||

तद्रूपकञ्चुकामर्शवञ्चने तस्य विश्रमः |
ब्रह्मपञ्चकरूपायां सत्तायामेव जायते || ३०७ ||

सदित्यस्यापि रूपस्य प्रत्ययांशापहस्तने |
बीजाद्यवर्णमात्रा स्याद्विश्रान्तिः पारमार्थिकी || ३०८ ||

एवं जलादिमायान्ततत्त्वरूपस्य वस्तुनः |
सर्वस्य सैव विश्रान्तिरन्त्येत्यत्रान्त्यविश्रमे || ३०९ ||

सर्वमेकघनं विश्वं तद्रूपस्यापरिच्युतेः |
अमृतीभूतमभ्येति प्रकृतिं ब्रह्मरूपताम् || ३१० ||

सदेव सौम्य ब्रह्मेदमग्र इत्यध्यवस्यताम् |
विश्रान्तिस्तावति ब्रह्मवादिनां श्रुतिवेदिनाम् || ३११ ||

तन्निर्मन्थनवृत्त्या तु भैरवो विश्वसृष्टिकृत् |
गीतं च गुरुणा सूनोः प्रथायास्तत्त्वबोधने || ३१२ ||

मम योनिर्महद्ब्रह्म तस्मिन् गर्भं दधाम्यहम् |
(प्. २८) यदा सतोऽस्य विश्रान्तिधाम्नोऽप्यनवलोकनम् || ३१३ ||

तदा प्रथा विमर्शात्मशक्तिविश्रामितात्मनः |
प्रकाशमानता सिद्धिरस्येत्यस्य तदेकता || ३१४ ||

सा च वाञ्छाक्रियाज्ञानशक्तिष्वन्यतमा भवेत् |
सर्वं वस्तु सदिच्छामि जानामित्यादिसंविदि || ३१५ ||

विश्रम्य व्यवहाराय नियतायोपकल्पते |
इच्छामीत्यत्र केच्छायामस्ति ज्ञानक्रियात्मता || ३१६ ||

प्रथा संरम्भरूपायामेवमेवान्ययोरपि |
अस्त्येवान्योन्यरूपत्वमतस्तत्त्रितयात्मनि || ३१७ ||

शक्तौ त्रिशूलरूपायां तद्विश्रान्तं प्रकाशते |
तस्यापि तत्त्रयस्यैकं स्वतन्त्रं कर्तृतत्त्वतः || ३१८ ||

अध ऊर्ध्वोद्यदिन्द्वर्कमयबिन्दुद्वयात्मता |
विश्वविश्वोत्तरस्वात्मव्यञ्जनस्वरतामयी || ३१९ ||

ज्ञेयाद्युपायसंघातनिरपेक्षाद्वयोदयात् |
ज्ञप्तिञ्च ज्ञातृतारूपामहमित्याश्रयत्तनुम् || ३२० ||

प्रकाशमानमेवात्मरूपं तात्त्विक इष्यते |
तदेतद्वेद्यविद्वेत्तृविश्रान्तित्रयलक्षणम् || ३२१ ||

बीजस्य रूपमित्युक्तं भवत्यत्र हि विश्वता |
संपूर्णशक्तिरूपत्वं स्वात्मभैरवरूपता || ३२२ ||

एवं हृदयरूपायाः सिद्धा आसंश्चितेरिमाः |
प्रधानीकुरुते तत्र यां विश्रान्तिं तदन्तता || ३२३ ||

तदंशाध्यवसायत्वप्राप्तान्यांशद्वयोदया |
बीजोच्चारस्य रूपं स्यान्नतु तत्तत्कलान्तता || ३२४ ||

भुक्तिश्च भुक्तिमुक्ति च मुक्तिश्चेत्यत्र सिद्धयः |
(प्. २९) स्वात्मभैरवचिद्रपे प्रकाशेऽहमिदन्तया || ३२५ ||

इच्छादिशक्तिद्वारेण सतः पूर्वोक्तलक्षणः |
अक्रमक्रमरूपेण क्षेपो वैसर्गिकी स्थितिः || ३२६ ||

सद्रूपमेतद्वेद्यञ्च वेदकं भैरवात्मकम् |
उभयस्पर्शनाच्छक्तिरूपा चातुर्दशी स्थितिः || ३२७ ||

अवरोहक्रमेणैव वेत्तृवेदनरूपतः |
वेद्यविदितृसामान्यरूपता ब्रह्मणि स्थितिः || ३२८ ||

शान्तोदितोभयात्मैतत्त्र्यश्रैकरसतामयी |
परा विसर्गता यस्य विश्रान्तित्वेन सम्मता || ३२९ ||

विश्वात्मा पूर्णशक्तिश्च नाथो भैरव एव सः |
इति कालाग्निमित्यादेः सर्वमेतच्चराचरम् || ३३० ||

इत्यन्तस्यागमांशस्य तात्पर्यमवधार्यताम् |
ग्रन्थोऽथ योज्यते पृथ्व्यां यन्निवृत्तिकलात्मनि || ३३१ ||

पुरषोडशकं प्रोक्तं कालाग्न्यादि तथा च यत् |
जलादिमूलपर्यन्ते प्रतिष्ठाख्याकलात्मनि || ३३२ ||

नकुलीशादिषट्पञ्चाशत्संख्यात्मकं पुरं स्थितम् |
पुमादिमायापर्यन्ते विद्यात्मनि च या स्थिता || ३३३ ||

पुराष्टाविंशतिर्वामप्रमुखा तैः शतात्मभिः |
भुवनैः सह पृथ्व्यादिमायान्तं तत्त्वमण्डलम् || ३३४ ||

पुरैर्हालाहलारम्भैरष्टादशभिराचिते |
शान्तितत्पररूपान्यकलाद्वितयविग्रहे || ३३५ ||

उक्तस्य ब्रह्मणो देहे तत्त्वपञ्चकलक्षणे |
कादिहान्तपरामर्शरूपं विश्रान्तिमृच्छति || ३३६ ||

षट्त्रिंशत्तत्त्वरूपस्य सतोऽस्य व्यञ्जनात्मनः |
(प्. ३०) आदीः कर्तृज्ञेतृज्ञातृमयो ह्रस्वत्रयात्मकः || ३३७ ||

शिवः स्वरात्मा यो या च तदिच्छा शक्तिरूपिणी |
अनुत्तरा परेच्छा च परापरतया स्थिता || ३३८ ||

उन्मेषशक्तिर्ज्ञानाख्या त्वपरेति निगद्यते |
इत्यानन्देशनोनत्वमयदीर्घस्वरात्मिका (?) || ३३९ ||

शिवा शक्तित्रयमयी स्यात्तद् बिन्द्वन्तवेदना |
तदेतद् द्वितयं कर्तृक्रियारूपमनुत्तरे || ३४० ||

विसर्गात्मनि चिद्रूपे स्वतन्त्रेऽनन्तनामनि |
न विद्यतेऽन्यपर्यायो यस्यान्तस्तत्र चात्मनः || ३४१ ||

अशेषशक्तिसंघट्टपरामर्शमयात्मनि |
तुर्यसन्ध्यर्णरूपायां चितौ चानुत्तरेशितुः || ३४२ ||

विश्राम्यति य एषोऽस्य शब्दराशिमहातनोः |
विसर्गस्यात्तविश्वस्य चोदकत्वेन वर्तते || ३४३ ||

चतुर्दशमयः प्राणः शिवस्यात्मतया शिवः |
स एव शुद्धविद्यादौ शिवान्ते तत्त्वपञ्चके || ३४४ ||

स्वव्यापिब्रह्मणो देहे सतोऽव्यापकतां भजन् |
ज्ञेयस्तत्रांशतो विद्यामायात्मात्वाद्यपर्वणि (?) || ३४५ ||

भिन्नस्य भिन्नाभिन्नस्य सर्वस्य ज्ञातृतापदम् |
स्वमायासङ्कटोत्तीर्णं प्राप्नोति परमेशिताम् || ३४६ ||

पाशैरागन्तुकैर्मायाविभ्रमैः कञ्चुकात्मभिः |
वियोगात्स्वैरसञ्चारो भवेत्संविन्मयोऽम्बरे || ३४७ ||

सहजाणववैकल्यसिद्धिसंभावनापरम् |
वैमल्यमीऽस्वराख्ये च द्वितीये याति पर्वणि || ३४८ ||

तथा पर्वणि सादाख्ये तृतीये वेद्यलक्षणः |
(प्. ३१) इदं प्रतीतिरूपस्य विश्वरूपस्य वस्तुनः || ३४९ ||

आच्छादितत्वात्स्वं वीर्यं प्रत्याहृतसमस्तया |
अहमाशान्तकल्लोलश्चिदब्धिः स्वास्थ्यमश्नुते || ३५० ||

शक्तिरूपे तथा स्वस्मिन्नन्यसापेक्षतोज्झिते |
स्वभानादात्मनः पूर्णादवियोगिन्यनश्वरे || ३५१ ||

आत्मन्यायतते तिष्ठन् बुद्ध्यते स्वस्य पूर्णताम् |
तत एव शिवाख्येऽस्मिन्नशुद्धेर्भेदलक्षणः || ३५२ ||

सर्वात्मना तिरोधानाच्छुचिः संवर्तको भवन् |
कर्षानुत्तरसंघट्टत्र्यश्रसंविन्नभोऽन्तरे (?) || ३५३ ||

स्वाहाज्वालासमालीढतत्त्वौघो ज्वलति स्वयम् |
एवं चोदकरूपस्य शिवस्यैवं स्वरूपतः || ३५४ ||

एतद्विश्रान्तिनिष्ठोऽणुरुक्तेनाभ्यासवर्त्मना |
मुहूर्तादिक्रमेणैव पुरोक्ते तत्त्वपञ्चके || ३५५ ||

शुद्धाशुद्धाध्वरूपे यद्वर्तते दृक्क्रियामयम् |
स्वातन्त्र्यमैश्वरं सर्वमश्नुते तत्परः परम् || ३५६ ||

एवं मुक्तिमयी भुक्तिः फलत्वेनास्य कीर्तिता |
चोदकाभ्यासनिष्ठस्य विसर्गांशव्यवस्थितेः || ५५७ ||

मुक्तिर्ब्रह्मांशनिष्ठस्य भुक्तिश्चैकेति सूचिता |
चतुर्थ्यां परविश्रान्तौ सर्वमेकरसात्मना || ५५८ ||

अभेदेनैतदुक्तं तत्त्रयमास्ते यथा महान् |
वृक्षो न्यग्रोधधानायां तद्धानात्मस्वरूपया || ५५९ ||

तच्छक्त्यैवात्मना भाति तथात्र हृदयात्मनि |
बीजे तच्छक्तिभेदेन चरं शुद्धं प्रमातृ च || ३६० ||

अचरञ्च तथाशुद्धं मेययं च प्रथतेऽखिलम् |
(प्. ३२) तस्माद्यत् सूचितं पूर्वं सद्यो योगविमोक्षदम् || ३६१ ||

अरुद्रयोगिनीजातो न लभेतैतदित्यतः |
स्वात्मचिद्भैरवावेशमात्रसिद्धिप्रयोजनम् || ३६२ ||

तदेतदुपसंहारद्वारा प्रकटमुच्यते |
एवं यो वेद तत्त्वेन तस्य निर्वाणगामिनी || ३६३ ||

दीक्षा भवत्यसंदिग्धा तिलाद्याहुतिवर्जिता |
एवमुक्तेन रूपेन निःशङ्कत्वेन निश्चितः || ३६४ ||

यो वेत्ति हृदयत्वेन बीजमेतद्विकस्वरम् |
तस्यास्य परमार्थेन दीक्षा निर्वाणसत्फला || ३६५ ||

भवत्येवास्तसन्देहा तथा ह्येष स्वसंविदा |
एतद्धृदयतालाभे तद्गताभिस्तदात्मभिः || ३६६ ||

संविद्भिर्दत्तमेवैतत्पूर्वं हृदयलक्षणम् |
ज्ञानं क्षपितमेवैवं संकोचात्म च पाशवम् || ३६७ ||

जानात्येव ततो दीक्षा दानक्षपणलक्षणा |
स्वप्रतीतिप्रथासारा सैषा ज्ञानस्वरूपिणी || ३६८ ||

अतो नात्र तिलादीनामुपयोगः क्रमात्मनाम् |
एतावज्जीवतो मुक्तिमात्रनिष्ठितचेतसः || ३६९ ||

एतल्लाभादिकं किंचिन्नोपयोगीति दर्शितम् |
अधुना तु समावेशाभ्यासार्थमुपयोगवान् || ३७० ||

पूजाविधिः स वक्तव्यो यतो वक्ष्यति शासनम् |
कृतपूजाविधिर्बीजं स्मरन् स्यात्सिद्धिभागिति || ३७१ ||

तस्मादत्र शरीरादौ तदभ्यासोपदर्शनम् |
कृतं करिष्यते चेति विधातुं तत्र हृन्मतिम् || ३७२ ||

प्राप्तं तालमनुक्तादौ न्यासमेवाह शासनम् |
(प्. ३३) मूर्ध्नि वक्त्त्रे च हृदये गुह्ये मूर्त्तौ तथैव च || ३७३ ||

न्यासं कृत्वा शिखां बद्ध्वा सप्तविंशतिमन्त्रिताम् |
एकैकेन दिशां बन्धं दशानामपि कारयेत् || ३७४ ||

तालत्रयं पुरा दत्त्वा सशब्दं विघ्नशान्तये |
पुष्पादिकं क्रमात्सर्वं लिङ्गं वा स्थण्डिलं चवा || ३७५ ||

शिखासंख्याभिजप्तेन तोयेनाभ्युक्षयेत्ततः |
स्वचैतन्यैकतानीतजगत्त्रित्वोदयात्मकम् || ३७६ ||

वाचः पराया वक्त्यर्थरूपाया हृदयात्मनः |
विवक्षाध्यवसोक्त्यात्मपश्यन्त्यादिक्रमात्मनः || ३७७ ||

परादिशक्तिरूपेण प्रसरत्त्रित्वसूचकम् |
मातृमानार्थसद्भाववाच्यांशत्रितयात्मकम् || ३७८ ||

हृदयं भैरवीयं तदात्मत्वेनावधारयन् |
तदंशोऽन्तरुपांशूच्चैः शब्दनक्रमलक्षणम् || ३७९ ||

शक्त्यादिचतुरण्डोद्यत्पातालक्ष्मान्तरिक्षगान् |
सर्वान् शमयितुं विघान् भेदतद्धीमयान्विभून् || ३८० ||

तालत्रयं पार्ष्णिहस्तमुखशब्दनमाचरन् |
स्वीकुर्वन्मातृमापीयत्रयसद्भावलक्षणम् || ३८१ ||

सृष्टिं स्वकीयामाविश्य संविदं शक्तिमादितः |
जन्मचारप्रवाहाख्यलयविच्छित्तिलक्षणाः || ३८२ ||

दृश्यमानाः शरीरेऽत्र स्वकीये सततोदिताः |
आत्मनो भैरवीयस्य हृदयामृतवारिघेः || ३८३ ||

चिदानन्दैषणाज्ञानक्रियाख्याः स्पन्दसंपदः |
विमृश्य हृदयेऽत्रैव सर्वतत्त्वमये निजे || ३८४ ||

भाति देहतया कास्यहृद्गुह्याङ्घ्रिह(?)यात्मता |
(प्. ३४) पञ्चकृत्वो न्यसेद्बीजं तेषु स्थानेषु पञ्चसु || ३८५ ||

विश्वसत्तामयब्रह्मपञ्चकस्फूर्त्तिलक्ष्मसु |
एवं हृदयविद्वद्भिः समाश्लेषात्तदात्मनः || ३८६ ||

शिखावतोऽस्य देहस्य या शिखा संविशिष्यते |
तद्व्यापकतया द्योतत्तज्ज्वालारूपणोचिते || ३८७ ||

बुद्धिप्राणमयात्मीयप्रकाशस्पन्दनात्मता |
तस्याः स्वव्यापितद्देहषट्त्रिंशत्तत्त्वरूपता || ३८८ ||

तासामन्योन्यभावेन प्रत्येकं पञ्चकात्मता |
शक्तीनां पञ्चविंशत्या प्रोक्ताभ्यां च तदात्मनः || ३८९ ||

द्वाभ्यामुभयविश्रान्तितत्त्वाभ्यां तत्त्वसंपदम् |
जातया सप्तविंशत्या बीजोच्चारस्वरूपया || ३९० ||

विमृश्य बन्धनं कुर्यात् तत्त्वेत्यनियमात्मकम् |
स्थूले सूक्ष्मे परे देहे कृत्वैवं हृदयात्मताम् || ३९१ ||

दिशो दिशापि हृदयपरामर्शैकशेषताम् |
नयेत्सकृत्सकृद्बीजं स्मरन्नास्ते कृताखिलः || ३९२ ||

अथार्घ्यपात्रविश्रान्तपरानन्दरसस्य च |
शिखासमाधिनाधाय हृदयैकस्वरूपताम् || ३९३ ||

तक्षणाभ्युक्षणद्वारा कृत्वेदन्तां विलापयेत् |
पूजोपयोगिपु.पौघं तदेकरसतां नयेत् || ३९४ ||

पूजाधिकरणं लिङ्गं स्वान्तादि च यथोदितम् |
सामान्यतो विशेषाच्च कृत्वैवं भेदधिलयम् || ३९५ ||

हृदयैकात्मतां नीते तत्त्वादौ वेद्यविस्तरे |
आधाराभिमते क्वापि संभवत्यत्र वस्तुनि || ३९६ ||

पूज्यस्वरूपनिष्कर्षपूर्वं पूजोच्यतेऽधुना |
(प्. ३५) चतुर्दशाभिजप्तेन पुष्पेणासनकल्पना || ३९७ ||

तत्र सृष्टिं यजेद्धिरः पुनरेवासनं ततः |
सृष्टिं तु संपुटीकृत्य पश्चाद्यजनमाचरेत् || ३९८ ||

सर्वतत्त्वसुसंपूर्णां सर्वावयवभूषिताम् |
यजेद्देवीं महेशानीं सप्तविंशतिमन्त्रिताम् || ३९९ ||

ततः सुगन्धिपुष्पैश्च यथाशक्त्या समर्चयेत् |
पूजयेत्परया भक्त्या आत्मानं च निवेदयेत् || ४०० ||

यैषा विस्पष्टताद्यात्मजागरादिप्रथामयी |
पृथिव्यादिपुमन्तानां तत्त्वानां पञ्चविंशतिः || ४०१ ||

तत्संभावमयीमाद्यां कलां हृदयसंविदः |
आद्यं पर्वात्मतत्त्वाख्यं तदुन्मेषोनतात्मकम् || ४०२ ||

तद्भिन्नाभिन्नसंवित्तिकञ्चुकब्रह्मविग्रहम् |
तत्त्वद्वयं शक्तिशंभुमयं व्याप्यावभासिनीम् || ४०३ ||

त्रिशूलरूपिणीं वृत्तिं तुरीयामुत्तरं तथा |
परामृश्यासनांशस्य पर्वतद्द्वयविग्रहे || ४०४ ||

आसनेऽस्मिन्नशेषैतत्सद्रसैकत्वचिन्मयीम् |
आत्मनोऽनुत्तरस्यात्मभूतां भैरवरूपिणः || ४०५ ||

स्वान्तः स्थाव्यतिरेकेण क्षिप्त्वादिक्षान्तसृष्टिकाम् |
विसर्गरूपिणीं वृत्तिं तुर्यातीतात्मिकां पराम् || ४०६ ||

विमृश्य देवतां पूज्यां विसर्गं बीजमुच्चरन् |
पुष्पेण तां प्रतिष्ठाप्य तस्यां तत्तादृशात्मनि || ४०७ ||

तदासनांशविश्रान्ततत्त्वक्रमशरीरिणीम् |
अशेषां वाङ्गमयीं सृष्टिं तुर्याद्याभोगशालिनीम् || ४०८ ||

क्षिपेद्येन विसर्गोऽयं तन्मध्यस्थानुभावतः |
(प्. ३६) तदुत्तिर्णी तदात्मानं सर्वक्रमशरीरिणीम् || ४०९ ||

सर्वैरवयवीभूतैर्भूषितां भावराशिभिः |
स्वात्मीकृत्य स्वयं भाति कला सा तादृशी परा || ४१० ||

ततस्तादृशतद्रूपस्वरूपामर्शरूढये |
हृदयङ्गमतारूप - सौरभ्यभरितोदयैः || ४११ ||

स्वात्मार्पणवशात्तस्मिंस्तस्य रूपस्य पोषकैः |
पुष्पादिसद्भावजातैरुपचारैर्यथोदितैः || ४१२ ||

तां देवतां तदात्मत्वचमत्काररसात्मना |
पूर्णया स्वस्य संवित्त्या तत्पूर्त्यादर्शरूपया || ४१३ ||

स्नानधूपाञ्जनालेपताम्बूलासवमुख्यया |
बाह्यया चापि संपत्त्या पूजयेत्सम्यगात्मनः || ४१४ ||

देहादिना निमग्नत्वमयप्रहृत्यपूर्वया |
तत्पूज्यदेवतासंविदुत्कर्षामर्शरूपया || ४१५ ||

तदेकरसतावेशश्रद्धातिशयतत्त्वया |
भक्त्या भजनरूपिण्या परया पूर्णरूपया || ४१६ ||

परा च याऽसौ पुष्पादेर्भक्तिः पूजोपयोगिनी |
उक्तैतत्स्वात्महृदयहठावेशक्रियापदः || ४१७ ||

भागः परिमलाद्यात्मा तच्छक्तिस्तत्स्वरूपया |
भक्त्येत्युक्तेन रूपेण पूजायाः पूर्तिलक्षणः || ४१८ ||

संपूर्यमाणमात्मानं सर्वाभेदघनां चितिम् |
सप्तविंशतिवारोक्तहृदयामर्शनक्रियः || ४१९ ||

निश्चितेनात्मभावेन .......................................... (?) |
नियतेनात्मभावेन नियमेनामृशेन्मुहुः || ४२० ||

एषा पूजोदिता तावदस्याः पूर्तीहलक्षणा |
(प्. ३७) सा भोक्त्र्याः संविदस्तस्या भुक्तायास्तत्त्वपद्धतेः || ४२१ ||

पुनः प्ररोहौचित्यात्मसंस्कारात्मतया स्थितिम् |
अजीर्णेव भिदा जन्मव्यापिशंकोदयावधिम् || ४२२ ||

न भवेद्भस्मसाद्भावतद्भोग्यत्वविलापनम् |
अतीत्वेत्याशयेनैनां सपर्यामुपसंहरन् || ४२३ ||

सूचयत्यतिदिष्टेन विधानेन हुतिक्रियाम् |
एवं यजनमाख्यातमग्निकार्येऽप्ययं विधिः || ४२४ ||

हुतिक्रियायां तत्रापि तद्विभूतार्घ्यविप्रुषा |
अभ्युक्षणं तिलादीनां स्रुक्स्रुवादेर्हुताशनः || ४२५ ||

हुताशने च पूर्वोक्तवर्त्मनासनकल्पनम् |
भोक्तृस्वरूपनिष्कर्षस्तत्राक्षेपो जगत्स्थितेः || ४२६ ||

तद्भुक्ततत्त्वसंस्काररूपभोग्यविलापनम् |
हवनेन तिलादीनां षट्त्रिंशत्तत्त्वताजुषाम् || ४२७ ||

तदेकरसतावेशतत्त्वात्मा वर्णरूपिणी |
पूर्णाहुतिक्रियेत्येवं तत्प्रकारः प्रतीयताम् || ४२८ ||

एवं यजनहोमात्मा पूजैषा पूर्तिरूपिणी |
आभ्यन्तरत्वसंकॢप्त्या बाह्यद्रव्योपसंहृतेः || ४२९ ||

निवर्तितेन भावेन सूत्रे पश्चात्तु संगतिः |
कृतपूजाविधिः सम्यक्स्मरन्बीजं प्रसिद्ध्यति || ४३० ||

......................................षम्यक् चेत्तेन वर्त्मना |
वक्ष्यमाणेन विश्वस्य बीजं हृदयमात्मनः || ४३१ ||

स्मृतिरूपपरामर्शविषयत्वं समानयन् |
सम्यक् चापास्तसन्देहविभ्रमावाप्तिलक्षणाः || ४३२ ||

प्रकृष्टेन प्रकारेण सिद्धिः पूर्वोक्तलक्षणाः |
(प्. ३८) त्रैकाल्यदर्शनाद्यास्ता भगवान् भैरवो यथा || ४३३ ||

आप्त्वानेनैव देहेन प्रसिद्धो भुवने भवेत् |
बीजात्मनो विमर्शस्य भातोऽप्यभिनवात्मनः || ४३४ ||

अस्य पूर्वा(र्णा)दिरूपेण स्वरूपेणावभासनात् |
अपास्तकालकलनाभेदयोगितयोद्यतः || ४३५ ||

आभासनीलरूपस्य सर्वथाभ्यन्तरस्य च |
सतोऽवभासनादुक्तं विश्रान्तित्रयलक्ष्मणः || ४३६ ||

वस्तुनः स्मृतिसादृश्यात्स्मृतित्वेनोपदेशनम् |
शत्रा च प्रत्ययेनास्तविच्छेदस्वापभासनम् || ४३७ ||

परामृष्टारमादेवं वन्दे (?) दर्शयता शिवम् |
सूच्यतेऽयं परामर्शः तथा स्वीक्रियतां यथा || ४३८ ||

उक्ताद्विच्छेदराहित्यादकालकलितत्वतः |
सकृदक्रमरूपेण विशेषेणात्मतात्मना || ४३९ ||

भाति स्वानुभवेनैव प्रमाणेनास्तसंशयम् |
इति नन्विदमुक्तं यत् सम्यक् बीजं स्मरन्निति || ४४० || 

तत्सम्यक्त्वं स्मृतेरस्याः पूर्वं यद्यपि दर्शितम् |
कालाग्निमादीत्यनेन ग्रन्थेन विततात्मना || ४४१ ||

तथापि स्फुटताभाजा रूपेणास्य विनिर्णयम् |
विधातुं विधिरूपेण निरूपयति शासनम् || ४४२ ||

आद्यन्तरहितं बीजं विकसत्तिथिमध्यगम् |
हृत्पद्मान्तगत ध्यायेत्सोमांशुं नित्यमभ्यसेत् || ४४३ ||

बीजं वाचकरूपं यद्वाच्यः सोमांशुरस्य यः |
उमया स्वात्मसंवित्त्या विश्वोत्तरतदात्मना || ४४४ ||

आत्मनोदयमानोऽसावात्मा सोमस्य भात्मनः |
(प्. ३९) ज्ञातृताकर्तृतारूपयामलात्मा स्वतन्त्रता || ४४५ ||

इच्छादिसंविच्छक्त्यैक्यमयी संघट्टरूपता |
पृथ्व्यादिशिवपर्यन्तषट्त्रिंशत् स्फूर्तीरूपता || ४४६ ||

इत्येतत्त्रितयात्मा च प्रकाशः सार्वकालिकः |
द्वयं तदपि भेदेन वाच्यवाचकतात्मना || ४४७ ||

अभ्यसेदुपदेशो यः पाठे सोमाशुमित्यतः |
सोमांशमिति पाठे तु पूर्णचिच्चन्द्रलक्षणः || ४४८ ||

प्रकाशानन्दसद्भावमत एव स्वभावतः |
ज्वलनं गलनं चैव वृत्तिं सारयताश्रयन् || ४४९ ||

संकुचद्विकसत्त्वेन तेन स्वातन्त्र्यलक्ष्मणा |
प्रदर्शयन्पृथिव्यादिशिवान्तां तत्त्वविस्तृतिम् || ४५० ||

तदुन्मेषनिमेषात्मसंविच्छतततोदयम् |
तत्संपादनसामर्थ्यसतत्त्वस्वपुरामयम् || ४५१ ||

सकारौकाराःकारात्मस्वकीयांशत्रयात्मना |
उत्तरोत्तरमाविष्टं शश्वत् भागत्रयेण च || ४५२ ||

अनुत्तरत्रिकोणात्म यदेतद्धृदयं महत् |
सोमश्चांशाश्च सोमांशमिति सामस्त्यमानतः || ४५३ ||

समाहारस्वरूपेण द्वन्द्वेनापादितोदयम् |
तदेतदाभिमुख्येन स्वसंविद्रूपविश्रमम् || ४५४ ||

चतुष्कं शून्यधीप्राणदेहात्मनि चतुष्टये |
चतुष्टयं तूत्तरत्र क्षिपेत् पूर्वादितो यथा || ४५५ ||

तथा सोमांशतैवात्र जडतालो(रो)हलक्षणा |
शून्यादितैव तत्रापि त्यक्तपारोक्ष्यमीलना || ४५६ ||

भासते चिन्मयत्वेन प्रत्यक्षत्वेन वाङ्मनः |
(प्. ४०) बिलमुक्तं भवेद्रूपं विसर्गाणां चतुर्विधम् || ४५७ ||

तत्र सोममयं पूर्णमुदयव्ययवर्जितम् |
सकृद्विभातं विश्वस्य बीजं तद्भावतः सदा || ४५८ ||

पीतः स विश्वभावेन विश्वस्थितिविधायिनाम् |
तत्संकलनरूपत्वस्वभावात्कालताजुषाम् || ४५९ ||

शब्दराशिमयस्वात्मलहरीस्पन्दनात्मनाम् |
संविन्मरीचिचक्राणा चक्रवर्तित्वमास्थितम् || ४६० ||

समस्तज्ञेयशून्यत्वमयस्वप्रथनात्मनि |
जानाति सातु तन्मात्रे प्रकाशे प्रत्यगात्मनि || ४६१ ||

क्षिपेदभेदतो येन सोमस्यात्मतयोदयात् |
अमित्यपास्तपारोक्ष्यं साक्षित्वं सततं भवेत् || ४६२ ||

सोमे तत्रात्मनः क्षेपात् प्रतीचस्तत्तयोदयात् |
त्यक्तसंकोचमालिन्यमीलनाविशदात्मनः || ४६३ ||

अशेषविश्वभरितमचिन्त्यानन्तशक्तिकम् |
अखण्डैकरसानन्दस्फुरणात्मकमद्वयम् || ४६४ ||

आत्मत्वमनिदंत्वेन भवेत् साक्षादनारतम् |
सोमस्यैवं विसर्गस्य पूर्णसंवेदनात्मनः || ४६५ ||

पूर्णभैरवतैवोक्ता सिद्धिरित्युदितं भवेत् |
तदंशेषु यदाद्यन्तस्वरव्यञ्जनवर्जितम् || ४६६ ||

बीजं विसर्गरूपत्वात् स्थितं पूरयतान्निजाम् |
शब्दनात्मतया स्वीयस्वविमर्शात्मताजुषाम् || ४६७ ||

स्वप्रकाशाविनाभूतस्वयंप्रथनलक्षणाम् |
चिदादिबिन्दुपर्यन्तसंवेदनमयात्मनाम् || ४६८ ||

स्वराणां तिथिरूपाणां विकासौन्मुख्यलक्षणम् |
(प्. ४१) स्वेशनासंविदन्तःस्थं स्वशक्त्या तुर्यरूपया || ४६९ ||

आभासितं बहिष्ट्वेन कादिक्षान्ताक्षरात्मकम् |
पृथिव्यादिशिवात्मान्तविश्वमात्मतया श्रयत् || ४७० ||

तद्विद्यायामशुद्धायामपूर्णोऽस्मीति संविदि |
अशेषाभेदकलनावागुरासूत्रणात्मनि || ४७१ ||

सुखी दुःखी विमूढोऽस्मीत्येवंधीवृत्तिलक्ष्मणि |
हृदि क्षिप्द्येन सोऽयं विसर्गः पूर्णचिन्मयः || ४७२ ||

तत्सामान्यतया तत्त्वमाप्त्वा साक्षाद् भवेत्सदा |
सा च क्षिप्ता विसर्गेऽस्मिन् तदेकरसतां गता || ४७३ ||

तत्पूर्णतासमाविष्टा सर्वतत्त्वशरीरिणी |
सर्वाक्षरसमाहारसंविद्रूपाहमात्मिका || ४७४ ||

ज्ञातृताकर्तृतारूपप्रमातृत्वात्मिका भवेत् |
विसर्गात्मा विसर्गोऽयं विश्वं वेत्त्यहमित्यतः || ४७५ ||

वेदको वित्तिभेदैक्यविधातैवं निरूपितः ? |
सोमस्य वेदितुस्तस्य या शक्तिर्वाङ्मयी परा || ४७६ ||

वित्तिर्यया विदन्विश्वं स्मरन्नयमपोहति |
स्वान्तःस्थितं तदात्मानं भवन्संविन्मयत्वतः || ४७७ ||

एतदाद्यन्तभूतैतत्सद्विसर्गद्वयोज्झितः |
बीजं त्रिशूलवृत्त्यात्मविश्वस्थितिमयात्मना || ४७८ ||

स्वरव्यञ्जनरूपाणां कलानां कलनत्वतः |
चोदकत्वेन माध्यस्थ्यरूपं तादात्म्यमाश्रयत् || ४७९ ||

मायामयसुषुप्त्युद्यद्बीजात्माहङ्क्रियात्मनि |
कलनात्मतया योगकलातत्त्वस्वरूपिणी || ४८० ||

समीरात्मतया पञ्चवृत्तिस्पन्दनलक्षणे |
(प्. ४२) प्राणे हृद्युक्तिवेद्येन चोदिकेयं तदात्मताम् ? || ४८१ ||

पूर्णसंफ(क)लनात्मत्वादाप्त्वा साक्षाद्भवेत्सदा |
तत्र क्षेपात्तथा प्राणस्तन्मयीभावयोगतः || ४८२ ||

स्वस्पन्दनमयाशेषस्वरव्यञ्जनवाङ्मयः |
सर्वतत्त्वमयत्वेन तन्मयं देहमाविशन् || ४८३ ||

ज्ञानस्मृतिविकल्पात्मविश्वसंवेदनात्मकम् |
वेदितुं करणं मत्वा भवेत् साक्षादनाश्रितः || ४८४ ||

सोमस्य वेदितुस्तस्य स्वात्मनो वेदनात्मनः |
तया करणसंपत्त्या संपादितजगत्स्थितेः || ४८५ ||

यैषा संबन्धसामान्यद्रव्यदिक्कालरूपिणी |
सत्तात्मा कर्तृतारूपा क्रियास्मीत्यनपायिनी || ४८६ ||

सृष्टिस्वरूपिणी विश्वं षट्त्रिंशत्तत्त्वसन्ततिम् |
शरीरयन्ती शब्दाब्धेस्तस्य प्रत्याहृतक्रमा || ४८७ ||

अहमित्यात्मविश्रान्तिः सा सदोदेति सर्वदा |
तत्स्वरेणादिभूतेन विसर्गेणान्तिमेन च || ४८८ ||

रहितं केवलं बीजं सद्रूपं तत्त्वलक्षणम् |
आत्मना लब्धसत्तानां तत्त्वानां वेदनात्मनः || ४८९ ||

दशायाः शक्तिरूपाया अवरुह्येदमात्मना |
संविदा वेदनीयत्वं प्राप्तानां स्थितिमाजुषाम् || ४९० ||

विश्वस्य कादिक्षान्तात्मस्वरव्यञ्जनतात्मनाम् |
माध्यस्थ्यमात्मतारूपं चोदकस्वरतामयम् || ४९१ ||

आश्रयद्धृदये देहे क्षिपेद्येन तदात्मिका |
सैषा क्रिया तत्सद्भावरूपा साक्षाद्भवेत्सदा || ४९२ ||

तत्र क्षेपेण देहोऽयं तल्लीनत्वेन तन्मयः |
(प्. ४३) तद्भूतमुखपाण्यङ्घ्रिमध्यधातुसमीरचित् || ४९३ ||

अनपोह्यान्यभावेन तस्याहंत्वेन वेद्यताम् |
अन्तःकृताखिलार्थेन भवेत् प्राप्तमनारतम् || ४९४ ||

इत्येवं सोमताभाजामंशानामंशताजुषाम् |
सोमस्य च स्वरूपेण शून्यादीनां चतुष्टयम् || ४९५ ||

स्वीकुर्वन्नात्मना सिद्धरसन्यायेन रूपयन् |
विसर्गेण विधायैषां तन्मयत्वे स्ववर्णताम् || ४९६ ||

अपोह्य पूर्वतद्रूपजाप्यरूपान्यथाकृताम् |
पूर्वोक्तेन पथाभ्यस्यन् सोमास्थानन्दलक्षणम् || ४९७ ||

कालस्य ग्रसनं कुर्वन्मुहूर्त्तादिक्रमात्मनः |
यान्यान्कामयते कामांस्तांस्तांच्छिघ्रमवाप्नुयात् || ४९८ ||

आरभ्य मन्त्रमुद्राणामावेशं प्राणदेहयोः |
षट्त्रिंशत्तत्त्वविष्टया च स्वातन्त्र्यावाप्तिसंपदम् || ४९९ ||

अवधीकृत्य पूर्वोक्ताः सिद्धिः सम्यगवाप्नुयात् |
अह्ना प्रत्यक्षतामेति सर्वज्ञत्वं न संशयः || ५०० ||

यावद्यामचतुष्कात्मदिनं तावदवस्थितिः |
यद्याचरति पूर्वोक्तसोमस्वादनलक्षणम् || ५०१ ||

तदास्य सर्वतोऽव्यक्ते वितते स्वात्मतेजसा |
मायासंकोचरूपायां निशायां शमितात्मनि || ५०२ ||

प्राप्तायामनुपाख्यत्वं स्वात्मचित्प्रसरात्मनि |
तुरीयतदतीतात्मदशाद्वितयलक्षणे || ५०३ ||

प्रवृत्तेऽहनि सार्वज्ञ्यंमसन्दिग्धं प्रवर्तते |
एवं मत्रफलावाप्तिरित्येतद्रुद्रयामलम् || ५०४ ||

एव मन्त्रफलानां यदुक्तसिद्धिद्वयात्मनाम् |
(प्. ४४) अनुत्तरादितो बीजादुक्तादेवाप्तिरित्यतः || ५०५ ||

एतत्तत्प्रथनायोद्यच्छासनं रुद्रयामलम् |
सपादकोटिसंख्यातं फलसंपादकं महत् || ५०६ ||

एतदेव हि बीजात्म तदुक्तं रुद्रयामलम् |
शिवशक्त्योस्तयोरत्र नित्यसंघट्टदर्शनम् || ५०७ ||

अत एवोक्तरूपैद्धृदयाभ्यासशालिनः |
संक्षेपतः फलं प्राह शासनं शासितुः पुरा || ५०८ ||

एतदभ्यस्य तत्सिद्धिः सर्वज्ञत्वमवाप्यते |
जिज्ञासितं वा यत्किंचिच्चिकीर्षितमथापि वा || ५०९ ||

यथा तथैव जानाति करोति तदशेषतः |
अयमस्य स्थितैवोक्ता परा भैरवरूपता || ५१० ||

अभ्यासेन विनापीति पूर्णं श्रीशासनं शिवम् |
एव देवेन शासित्रा स्वरूपं यदनुत्तरम् || ५११ ||

सदा प्रकाशमानं सदपि स्वातन्त्र्यसंपदा |
पूर्णया स्वस्य विच्छिद्य धाम्नो याथात्म्यलक्षणात् || ५१२ ||

तत्तच्छङ्कात्मसंकोचकारि लोकादिरूपिणाम् |
तन्त्राणां नैतदेवं स्यात्तत्त्वमेतादृशत्वतः || ५१३ ||

तत्प्रवृत्तिश्च नषौ सावेवेंत्वादुदितेति च |
बहुधा कथनेनैव गोपितात्मात्र शासने || ५१४ ||

स्वपरामर्शरूपे तद्धृदयत्वेन भासितम् |
व्याख्याकृतोऽपि श्रीशास्त्रमनुत्तरमिदं तथा || ५१५ ||

स्वस्मात्स्थानादपोह्यैव परत्राक्षिप्तसूत्रकम् |
तन्त्रात्मना गोपितार्थभाषयाप्याकृताविह || ५१६ ||

भासितात्मीयहृदयं जातं प्रोक्तमथात्मनि |
(प्. ४५) व्याख्यात्रा श्रोतृशिक्षार्थं व्याख्या त्वागमवस्तुनः || ५१७ ||

अप्रमोषात्मसात्कारविधित्सासिद्धचेतसा |
व्याख्यादौ पूर्णरूपाया विश्रान्तेर्लक्षितत्वतः || ५१८ ||

विश्रान्तीनां तदंशत्वात्तत्संवित्स्थैर्यलक्षणम् |
तिसॄणामधुना रूपं वक्ष्यते ते स्वकर्मणः || ५१९ ||

हे भोक्तृमुदिताविऽऽवाः ? सन्तः साधकपुङ्गवाः |
त्यक्त्वान्यकायचिन्तात्मविभ्रमैः श्रूयतामिदम् || ५२० ||

अनुत्तरस्य सोमस्य सत्तां तत्त्वात्मना तताम् |
समस्तसंपत्संपत्तिपरितृप्तिप्रथामयीम् || ५२१ ||

समाविश्यात्मभावेन तास्ताः स्वाभोगसंपदः |
अवाप्नुतास्तसन्देहविपर्यस्ततयोदिताः || ५२२ ||

एतद्व्याख्याविमर्शात्मविवेकमयचेतसाम् |
मा भूद्भ्रमो वः सच्छिष्या ह्यन्यव्याख्याविचारणे || ५२३ ||

एतदर्थात्मसात्कारमात्र एव ह्यवाप्नुत |
स्वीयस्य भैरवत्वस्य चमत्कारमयीः श्रियः || ५२४ ||

यस्यामनुत्तरानन्दौ पूर्णतोत्कर्षशालिनौ |
योगक्षेमात्मतां श्रित्वा श्रूयते संहितोदयौ || ५२५ ||

शक्तित्रयात्मिका सैषा लोकसृष्ट्यादिकारणा |
सतः सोमस्य संवित्तिः संप्रत्ययशरीरिणी || ५२६ ||

लोक्यसत्कवलीकारे लोकयित्रात्मविश्रमे |
अभितो जा...यं दक्षा त्रिशूलत्रयरूपिणीम् || ५२७ ||

त्रिलोकीं च तदात्मत्वमात्मीयप्रत्याभिज्ञया |
स्वीकुर्वाणां चिदाह्लादपूर्णतावेशपुष्कला || ५२८ ||

अहमित्यात्मसात्काररूपायां कवलीकृतौ |
(प्. ४६) वेद्यस्य सत्ता सततं शोभतामस्तविप्लवा || ५२९ ||

आत्मनापूर्यमाणं सदात्मना संविदोक्तया |
क्षिपन्तीमात्मनोऽत्रैव क्रमाक्रमविभागवत् || ५३० ||

अनुत्तरस्य सोमस्य सुदतां नौमि षोडशीम् |
एष स्पन्दनिधानस्य पुरे चित्परिषट्पतेः || ५३१ ||

तेनैव पश्वकृत्यात्मनाट्याभिनयवेधसा |
पुमांसं पुण्यसंपूर्णं कमप्याविशतेच्छया || ५३२ ||

इदंवादिनतः स्वस्मात् व्याख्याश्रीत्रिशिकात्मनः |
शासनस्य स्वकीयस्य स्वालोकादर्शरूपिणः || ५३३ ||

तथाभिनवगुप्तोक्तविवृतिव्यापृतात्मनः |
तात्पर्यैकप्रथात्मत्वात् नाम्ना तात्पर्यदीपिका || ५३४ ||

सेयं प्रकाशिताशेषत्रिशिकाशासनाशया |
सविसासं नभोर्मध्ये सर्वमङ्गलया समम् || ५३५ ||

सदारब्धं तु जगति त्वटनोद्योगशालिनः |
पुरतः शाश्वतीमाप्त्वा स्थितिं देदीप्यते शिवम् || ५३६ ||


इति श्रीपरात्रीशिकातात्पर्यदीपिका संपूर्णा |

इति शिवम् ||


###########   END OF FILE  #######